Εμείς, οι Εβραίοι!

Μιλώντας ο Σλαβόι Ζίζεκ κάπου στο βιβλίο του Το υψηλό αντικείμενο της ιδεολογίας περί ιδεολογικών κατασκευών (εμείς προτιμούμε να τις αποκαλούμε ιδεολογήματα καθώς το ζήτημα της ιδεολογίας είναι κάπως περίπλοκο και ζόρικο) που όχι μόνο παρεμποδίζουν την ανάγνωση της πραγματικότητας, αλλά, συχνά, στραμπουλάνε και την ίδια την πραγματικότητα, αν έρθουν σε σύγκρουση με αυτήν, γράφει (μετάφραση Βίκυ Ιακώβου – επιμέλεια Γιάννης Σταυρακάκης):

Γι’ αυτό εξάλλου αδυνατούμε να κλονίσουμε τις αποκαλούμενες ιδεολογικές προκαταλήψεις λαμβάνοντας υπόψη το προϊδεολογικό επίπεδο της καθημερινής εμπειρίας. Το εν λόγω επιχείρημα βασίζεται στη θέση ότι το πεδίο τής καθημερινής εμπειρίας συνιστά ένα όριο στο οποίο πάντοτε προσκρούει η ιδεολογική κατασκευή, η οποία αδυνατεί να το αναγάγει περαιτέρω, να το συμπεριλάβει, να το απορροφήσει και να το εξουδετερώσει. Ας πάρουμε πάλι ένα τυπικό άτομο στη Γερμανία τού τέλους τής δεκαετίας τού 1930. Βομβαρδίζεται από την αντισημιτική προπαγάνδα η οποία απεικονίζει τον Εβραίο ως μία τερατώδη ενσάρκωση του Κακού, ως εκείνον που κινεί τα νήματα, και πάει λέγοντας. Όταν όμως επιστρέφει στο σπίτι του, συναντά τον κύριο Στερν, τον γείτονά του: έναν καλοσυνάτο άνθρωπο με τον οποίο μπορεί να συζητά τα βράδια, και που τα παιδιά του παίζουνε με τα δικά του. Αυτή η καθημερινή εμπειρία δεν αποτελεί άραγε μια μη αναγώγιμη αντίσταση στην ιδεολογική κατασκευή;

Και βέβαια όχι. Αν η καθημερινή εμπειρία προσφέρει μια τέτοια αντίσταση, τότε η αντισημιτική ιδεολογία δεν μας έχει πραγματικά αδράξει. Μια ιδεολογία «μας κρατά» πραγματικά μόνον όταν δεν αισθανόμαστε καμία αντίθεση ανάμεσα σ’ αυτήν και την πραγματικότητα —δηλαδή όταν η ιδεολογία επιτυγχάνει να καθορίζει την καθημερινή μας εμπειρία τής ίδιας τής πραγματικότητας. Πώς λοιπόν θα αντιδρούσε ο κακόμοιρος ο Γερμανός μας, αν ήταν ένας καλός αντισημίτης, στο χάσμα που χωρίζει την ιδεολογική μορφή τού Εβραίου (του ραδιούργου που κινεί τα νήματα και εκμεταλλεύεται τα παλικάρια μας) από την κοινή καθημερινή του εμπειρία με τον καλό του γείτονα, τον κύριο Στερν; Η απάντησή του θα ήταν να μετατρέψει το χάσμα, την ασυμφωνία, σε επιχείρημα υπέρ τού αντισημιτισμού: «Βλέπετε πόσο επικίνδυνοι είναι; Δύσκολα αναγνωρίζει κανείς την πραγματική τους φύση. Κρύβονται πίσω από τη μάσκα τών προσχημάτων τής καθημερινότητας —και ακριβώς αυτή η απόκρυψη της αληθινής τους φύσης, αυτή η διπροσωπία, αποτελεί το βασικό γνώρισμα της εβραϊκής φύσης.» Μια ιδεολογία επιτυγχάνει πραγματικά όταν ακόμα και γεγονότα τα οποία εκ πρώτης όψεως τη διαψεύδουν αρχίζουν να λειτουργούν ως επιχειρήματα υπέρ της.

Τι με έπιασε τώρα κι έκατσα και αντέγραψα το παραπάνω απόσπασμα; Όχι, δεν έχω παρασυρθεί από το κλίμα μιας εξόχως διασκεδαστικής συζήτησης στην οποία έχω εμπλακεί στο Red Notebook, και στην οποία κατέφυγα και πάλι στο ‘‘τρομερό παιδί’’ τής Σλοβενίας. Απλώς μου φάνηκε ότι, με τις κατάλληλες αντικαταστάσεις προσώπων, καταστάσεων, εποχών και φύσης ιδεολογικών κατασκευών (ιδεολογημάτων), τα λόγια τού Ζίζεκ ταιριάζουν φούστα-μπλούζα (που θα έλεγε κι η Αλέκα) για να σχολιάσουν τα παρακάτω λόγια ενός (προφανώς) οπαδού τού ΚΚΕ, που μας έγραψε στην προηγούμενη ανάρτηση:

Μα καλά, ρε παιδιά, Αποκριές έχουμε αρχές Μάη μήνα; Ή πώς εξηγείται ότι οι «λέφτηδες» ντυθήκανε «μασκαράδες» και υψώνουνε και κομμουνιστικά σύμβολα; Περίεργα πράγματα… Ή μάλλον όχι και τόσο περίεργα: άπαξ μασκαράς αείποτε μασκαράς… Και στο σύνθημα μάλλον τα μπερδέψανε: είπανε το σωστό αντί αυτό που στην ουσία πρεσβεύουν: Λευτεριά στον οπορτουνισμό, Θάνατος στον σταλινισμό!

Μωρέ δίκιο είχε ο Βλαδίμηρος που κάπου κάποτε είχε γράψει πως η λογική της ιστορίας είναι τέτοια που υποχρεώνει τους αντικομμουνιστές να ντύνονται με κομμουνιστικό μανδύα.

Λοιπόν; Μη μας πείτε ότι δυσκολευτήκατε πολύ να αντιληφθείτε ότι, πέρα από τις διαμετρικά αντίθετες ιδεολογικές θέσεις τους, ένας Έλληνας αντιοπορτουνιστής της δεκαετίας τού 2010, μπορεί κάλλιστα να είναι από πολιτικά διανοητική άποψη εξ ίσου στόκος με έναν Γερμανό αντισημίτη τής δεκαετίας τού 1930;

Στην εικόνα, ναζιστική αντισημιτική αφίσα ναζιστικού αντισημιτικού ντοκιμαντέρ. Από το ww2today.com.