Από το Σύμφωνο Σοφούλη-Σκλάβαινα, στην αυτοδυναμία του ΠΑΣΟΚ

I

Ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από την παράταξη της Αριστεράς: Η συνεργασία με το ΠΑΣΟΚ. Εμφανίστηκε μαζί με την αποκατάσταση της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας το 1974 κι από τότε την κυνηγάει κατά πόδας συνεχώς και αδιαλείπτως, αλλά με διαφορετικές εντάσεις κάθε φορά, ανάλογα με την πολιτική συγκυρία. Αντίθετα με την κοινώς διαδεδομένη δοξασία που θέλει τα φαντάσματα να εμφανίζονται από το πουθενά, το συγκεκριμένο δεν ενέπιπτε σ’ αυτόν τον κανόνα. Δεν ήταν δύσκολο να δει κανείς πως στην πραγματικότητα επρόκειτο για το μεταλλαγμένο φάντασμα της συνεργασίας με την προδικτατορική Ένωση Κέντρου. Που κι αυτό πάλι ήταν το μεταλλαγμένο φάντασμα της συνεργασίας του Παλλαϊκού Μετώπου (ΚΚΕ) με τους Φιλελεύθερους του Σοφούλη στις παραμονές της δικτατορίας Μεταξά το 1936. Όπως συμβαίνει και με τις μεταλλάξεις των ιών, κάθε τροποποίηση της μορφής αυτού του φαντάσματος καθιστούσε τους σωστούς χειρισμούς για την εξουδετέρωσή του όλο και πιο περίπλοκη υπόθεση. Απαιτούσε συνεπώς όλο και δημιουργικότερη σκέψη για να απαλλαγεί η Αριστερά από αυτό το επίμονο φάντασμα που της είχε κάτσει στο σβέρκο! Σκέψη που δυστυχώς φαίνεται πως δεν υπήρχε -και εξακολουθεί να μην υπάρχει- τουλάχιστον εν επαρκεία. Ας δούμε όμως συνοπτικά την ιστορία αυτού του φαντάσματος.

Το Σύμφωνο Σοφούλη-Σκλάβαινα

Μετά το οριστικό σχίσμα -πανευρωπαϊκά- της ενιαίας και Επαναστατικής Σοσιαλδημοκρατίας, σχίσμα που επισφραγίστηκε από το αίμα της Λούξεμπουργκ, του Λίμπκνεχτ και των Σπαρτακιστών στη Γερμανία και εξελίχτηκε σε άγρια αντιπαλότητα για την ηγεμονία του εργατικού κινήματος, η σκληρή πραγματικότητα της ανόδου και της επικράτησης του φασισμού στη δεκαετία του ’30, υποχρέωσε κομμουνιστές και σοσιαλδημοκράτες στη συμπαράταξη των Λαϊκών Μετώπων. Για τη Γερμανία ήταν αργά βέβαια κι έτσι στα πρώτα στρατόπεδα συγκέντρωσης οι κομμουνιστές και οι σοσιαλδημοκράτες είχαν άφθονο ελεύθερο χρόνο να συζητάνε τι έφταιξε. Στη Γαλλία και στην Ισπανία τα Λαϊκά Μέτωπα κέρδισαν με διαφορά στήθους τις εκλογές, χωρίς αυτό να προφυλάξει την Ισπανία από τη Φρανκική δικτατορία…

Στην Ελλάδα δεν υπήρξε κανένα Λαϊκό Μέτωπο, όπως εξ άλλου δεν υπήρξε και καμιά σοσιαλδημοκρατία. Υπήρξε ένα πρόπλασμα μετώπου που κι αυτό διελύθη γρήγορα εις τα εξ ων συνετέθη. Μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου του 1936 στις οποίες ούτε η Βενιζελική παράταξη (με μεγαλύτερο κόμμα το Κόμμα Φιλελευθέρων) ούτε η Αντιβενιζελική (με μεγαλύτερο κόμμα το Λαϊκό) συγκέντρωσαν αυτοδυναμία (141 και 143 έδρες αντίστοιχα), το ΚΚΕ για πρώτη φορά απέκτησε ρόλο ρυθμιστή με 15 έδρες και ποσοστό 5,76%. Λαϊκό κόμμα και Φιλελεύθεροι, παρά το αβυσσαλέο μίσος που τους είχε χωρίσει, συζήτησαν το ενδεχόμενο σχηματισμού Μεγάλου Συνασπισμού (σας θυμίζει τίποτα;), όπως πάντα κάνουν οι καθεστωτικές δυνάμεις όταν διαβλέπουν κίνδυνο αστάθειας που μπορεί να δημιουργήσει απρόβλεπτες καταστάσεις. Μετά το ναυάγιο των διαπραγματεύσεων μεταξύ τους, και τα δύο κόμματα συζήτησαν με το ΚΚΕ το ενδεχόμενο εξασφάλισης ψήφου ανοχής. Οι συζητήσεις με τους Βενιζελικούς προχώρησαν και κατέληξαν στο Σύμφωνο του αρχηγού των Φιλελεύθερων Σοφούλη και του επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας του ΚΚΕ Σκλάβαινα. Το μόνο που απέφερε ήταν η εκλογή του Σοφούλη στη θέση του Προέδρου της Βουλής με τις ψήφους και των βουλευτών του ΚΚΕ. Οι Φιλελεύθεροι υπαναχώρησαν -το Παλλαϊκό Μέτωπο δημοσιοποίησε το Σύμφωνο και τους κατήγγειλε- για να καταλήξουν να δώσουν ψήφο εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση Μεταξά και να διευκολύνουν έτσι κι αυτοί, αν και «ανυποχώρητοι δημοκράτες», την πορεία προς τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου…

Αν ο φόβος του επερχόμενου φασισμού, έκανε τις επιλογές του Ελληνικού κομμουνιστικού και αριστερού κινήματος «εύκολες», ιδίως αφού ήταν σε αρμονία και με τη «γραμμή» της Κομιντέρν, τα πράγματα έγιναν λίγο πιο σύνθετα στην επανεμφάνιση του φαντάσματος της συνεργασίας που αυτή τη φορά είχε τη μορφή της σύμπραξης με την Ένωση Κέντρου. Αλλά γι’ αυτό, στο επόμενο σημείωμα.