Δημήτρη μου, Καζάκη μου… Άλλο Βούδας κι άλλο Κούδας! (Μέρος Α´)

Μερικές κριτικές σκέψεις για ένα προβληματικό άρθρο

ΣΤΟ ΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΠΡΟΤΕΛΕΥΤΑΙΟΥ ΣΑΒΒΑΤΙΑΤΙΚΟΥ «Δρόμου» (10 Ιουλίου) διαβάσαμε στην 5η σελίδα, στην ενότητα ‘Πολιτική’, ένα άρθρο του Δημήτρη Καζάκη (εφ’ εξής ΔΚ) με τίτλο «Τι είναι αυτό που χρειάζεται επειγόντως σήμερα;» και υπότιτλο «Η περίοδος απαιτεί μια εντελώς διαφορετική ενότητα». Το άρθρο, που αναπαράγει κατά βάση τους προβληματισμούς του ΔΚ όπως τους ανέπτυξε με ομιλία του στο Φεστιβάλ Resistance, αναφέρεται στις ενωτικές πρωτοβουλίες και διεργασίες εντός της πολιτικά οργανωμένης Αριστεράς και αμφισβητεί το κατά πόσον ωφελούν την ανάπτυξη του εργατικού και λαϊκού κινήματος. Λόγω της κεντρικότητας του θέματος, όπως ήταν φυσικό, αναδημοσιεύτηκε σε αρκετά αριστερά blogs· εμείς παραπέμπουμε στο Βαθύ Κόκκινο, μια και όταν ξεκινήσαμε να γράφουμε το post, φιγουράριζε πρώτο-πρώτο στη σελίδα αναζήτησης. (Για την ομιλία του ΔΚ στο Resistance εδώ).

Οι bloggers που αναδημοσίευσαν το άρθρο δεν έκριναν σκόπιμο να καταθέσουν κάποια άποψη γι’ αυτό. Εμείς δεν θα τους μιμηθούμε· έχουμε κάποια πράγματα να σχολιάσουμε και για τα οποία, πιστεύουμε, αξίζει να γίνει κουβέντα. Ωστόσο, πριν αναπτύξουμε τις σκέψεις μας, για να πάρετε μια γεύση της πρόσληψης του κειμένου από τους αναγνώστες, αξίζει τον κόπο να παραθέσουμε λίγα ενδεικτικά σχόλια αναγνωστών —έτσι κι αλλιώς αρχικά τα σχόλια ήταν ελάχιστα· αργότερα πήραν φωτιά σε ένα blog, αλλά γι’ αυτό …αργότερα. Από αυτά τα αρχικά σχόλια παραθέτουμε ανακατεμένα:

«Και βέβαια καμιά ηγετική ομάδα από τις πολλές της Αριστεράς δεν έχει στις επιλογές της να ενθαρρύνει την οργάνωση κινημάτων από τα κάτω, την αυτοοργάνωση των μαζών. Αντίθετα κατασκευάζει συνεχώς σχήματα ( μέτωπα , πρωτοβουλίες κλπ) για να εγκλωβίσει τις όποιες κινήσεις και να τις μετατρέψει σε ιμάντες του παρακμιακού πολιτικού της λόγου. Η απόσταση των ηγεσιών από τα πραγματικά προβλήματα και τις ανάγκες του κόσμου είναι η αιτία της μικρής αποδοχής που βρίσκουν σχήματα και οργανώσεις από τον κόσμο. Αντίθετα το ΚΚΕ ως εκκλησία με τη μεγάλη σοσιαλιστική του αφήγηση πείθει ακόμα και θα πείθει στο μέλλον ένα μεγαλύτερο ποσοστό, κρατώντας το ανενεργό και προσηλωμένο στον αντιδραστικό ρόλο του προπαγανδιστή και πιστού. Συνεπώς τα σημερινά αριστερά σχήματα είναι ήδη στο σκουπιδοτενεκέ της ιστορίας. Αναζητούνται άλλα λιγότερο ηττοπαθή και ηττολάγνα».

«Ας κάνουν πρώτα ένα ξεκαθάρισμα και μετά...σώζουν και τη χώρα. Αν έχει το θάρρος η οποιαδήποτε οργάνωση της αριστεράς, ας δημοσιεύσει τα ονόματα αριστερών με εταιρείες και επιχειρήσεις που κερδοσκοπούν με βάση τη μαύρη και ανασφάλιστη εργασία. Και αν δε μπορεί να τα βρει, το πολύ-πολύ ας...ρωτήσει τους εργαζόμενους. Δεν είναι και τόσο δύσκολο. Ή μήπως είναι;».

«Αυτό που επισημαίνει [σ.σ.: το άρθρο] είναι πέρα για πέρα αλήθεια. Νομίζει η Αριστερά, τα 182 διαφορετικά κομμάτια της, ότι έχει πιάσει τον Πάπα απ’ τα’ αρχίδια. Και πια Αριστερά; Τσιπραίοι, Παπαρηγαίοι, Κουβέληδες και δεν συμμαζεύεται. Όταν είχαν 10 ανθρώπους, σαν αυτούς που ο Γκράμσι είχε περιγράψει σαν οργανικούς διανοούμενους της Αριστεράς (Πουλατζάς, Ελεφάντης, Παπαγιαννάκης, κ.λπ.) τους απαξίωσε γιατί δεν χωρούσαν στις κοντόφθαλμες πολιτικές επιδιώξεις τής πολιτικής πρεσβυωπίας της. Και κράτησε και πορεύεται ακόμα με τους Κυρκαίους».

«Μ’ αρέσει η περιγραφή της εκκλησίας για το ΚΚΕ. Και πιστεύω ότι ο σύγχρονος άνθρωπος αν και δύσκολο να ξεφύγει από την τελετή και την μαγεία εκ φύσεως, πρέπει να αυτονομηθεί».

«Προσυπογράφω με... χέρια και πόδια! Ο απλός λαός διακρίνεται γενικά σε δύο μεγάλες κατηγορίες. 1) Εκείνους που κατανοούν σε γενικές γραμμές τις απατεωνιές που γίνονται σε βάρος τους και θέλουν να κάνουν κάτι (αλλά αναρωτιούνται ΤΙ). 2) Εκείνους που δεν κατανοούν, είτε γιατί τους λείπει η πληροφόρηση είτε γιατί έχουν επηρεαστεί από την εσκεμμένη παραπληροφόρηση. Στην περίπτωση των πρώτων, χρειάζονται εφόδια για να μπορέσουν να καταφέρουν κάτι, όλοι μαζί. Στη δεύτερη περίπτωση, χρειάζεται ΣΩΣΤΗ πληροφόρηση με το ΣΩΣΤΟ ΤΡΟΠΟ. Οποιοσδήποτε σκεπτόμενος άνθρωπος μπορεί να προσφέρει κάτι και στις 2 περιπτώσεις. ΑΥΤΟΣ -νομίζω- είναι κι ο ρόλος της (όποιας) αριστεράς. Από κει και πέρα, ο λαός έχει το λόγο, δηλαδή η μάζα των ανθρώπων που οργανώνεται και συνειδητοποιεί. Όμως, το να χρησιμοποιηθεί ο λαός σαν ‘‘καύσιμο’’ για να ανεβαίνει στην εξουσία κάποια ηγεσία (αριστερή ή άλλη) αποτελεί ΑΠΑΤΗ. Ο Noam Chomsky εξηγεί καλά ΤΙ συμβαίνει με την αριστερά, […]. Δυστυχώς η εποχή μας απαιτεί ΟΡΑΜΑΤΑ και —ιδίως— ΠΡΑΚΤΙΚΑ σχέδια για το μέλλον, πολύ περισσότερο από ποτέ άλλοτε. Και σε αυτό αδυνατεί να βοηθήσει η παραδοσιακή αριστερά, που _νόμιζε_ πως είχε ένα όραμα για το μέλλον αλλά στην πραγματικότητα είχε μόνο 5-6 φράσεις γι' αυτό, σε ΟΛΟ το έργο του Μαρξ (όπως λέει κι ο Τσόμσκυ). Ευτυχώς... η ακραία κατάσταση στην οποία εισερχόμαστε έχει το μοναδικό χαρακτηριστικό να ενώνει όσους την πολεμούν, ενώ τα κραυγαλέα αρνητικά στοιχεία της γεννούν από μόνα τους και ορισμένα εύλογα κοινωνικά οράματα. Π.χ. η αυτοδιαχείριση, μαζί με την κατάργηση των δεινών που απαριθμεί ο Καζάκης, είναι (ίσως) το ΠΙΟ φυσικό, νέο αναδυόμενο πρότυπο, που σχεδόν όλοι (αν τους ρωτήσετε) πολύ θα ήθελαν. Το θέμα είναι ΠΩΣ θα γίνει...».

«H αριστερά είναι σήμερα εκεί που βρίσκονται οι αριστεροί. Στη σκέψη τους και στην ζωή τους, πουθενά αλλού. Ίσως ευτυχώς».


ΠΥΡΟΔΟΤΕΙ ΑΛΗΘΕΙΑ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ του ΔΚ μια τέτοια προφανή σύγχυση όπως αυτή ευδιάκριτα διαγράφεται στα παραπάνω σχόλια; Διευκολύνει την απορριπτική στάση για το σύνολο της οργανωμένης Αριστεράς; (Και μάλιστα, απορριπτική στάση που φτάνει στα όρια του καθολικού και που βέβαια πηγάζει πρωταρχικά από αυθαίρετη «ανάγνωση» των κοινωνικοπολιτικών εξελίξεων και πασιφανή έλλειψη πληροφόρησης σχετικά με τις εξελίξεις εντός της Αριστεράς από τη μεταπολίτευση και κυρίως από το ’89-’91 και μετά —τόσο αυτές που σχετίζονται με θεωρητικές διεργασίες, όσο και εκείνες που αφορούν στις οργανωτικές αποκρυσταλλώσεις και συνέπειές τους στο «σώμα» της). Καλλιεργεί τις αυταπάτες και τους μεγάλους, ωραίους μύθους —ορισμένοι από τους οποίους έθρεψαν —ή και θρέφουν ακόμα— σημαντικά κομμάτια της ίδιας της Αριστεράς; Για να τα δούμε όλα αυτά πρέπει να αναλύσουμε το ίδιο το άρθρο.

Οι άξονες της κριτικής…

Στο άρθρο του ΔΚ μπορεί να διακρίνει κανείς τρεις κριτικές αιχμές.

Η πρώτη είναι ο συλλογικός βοναπαρτισμός της Αριστεράς και η συνεπακόλουθη διάθεσή της —ή μάλλον προδιάθεση— να θέτει σε δεύτερη μοίρα την ανάπτυξη του εργατικού κινήματος, σε αντίθεση με την αναγκαιότητα της εξεύρεσης κοινού βηματισμού για τα πολυποίκιλα τμήματά της που το θεωρεί κορυφαίας προτεραιότητας ζήτημα.

Η δεύτερη, η αδυναμία της να ορίσει διεκδικητικούς στόχους, στερώντας έτσι από τον αντιστεκόμενο λαό τον αναγκαίο καταλύτη που θα προσδώσει ανώτερη δυναμική από αυτήν που εγγενώς έχουν οι εξ ίσου αναγκαίες (αλλά όχι και ικανές) διαθέσεις εναντίωσης στα μέτρα των εντολέων (τρόικα) και των εντολοδόχων (κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ).

Τέλος, η τρίτη αιχμή, υπόρρητα ερωτηματική αυτή, είναι η υπόνοια ότι το παραπάνω έλλειμμα δεν είναι ακριβώς αδυναμία αλλά απροθυμία, η οποία επιχειρείται να καλυφθεί μέσω της παράδοσης κονσέρτων για (αγωνιστικές) σάλπιγγες και της προσχηματικής επίρριψης των ευθυνών, ως άλλοθι, στον απρόθυμο να τις ακολουθήσει λαό.

…και η πρόταση διεξόδου

Αυτό που προτείνει ο ΔΚ ως μοναδική λύση εξόδου από τον φαύλο κύκλο της συνεχούς έκπτωσης των συνθηκών διαβίωσης εκατομμυρίων Ελλήνων «δεν είναι η ενότητα της Αριστεράς, ούτε ένα αριστερό μέτωπο, όπως κι αν το εννοεί κανείς, αλλά η ενότητα δράσης της πλειοψηφίας του λαού». Όμως, επειδή κατά τον ΔΚ αυτή η πλειοψηφία ούτε τοποθετείται στην Αριστερά, ούτε και την εμπιστεύεται εξ αιτίας του ότι η Αριστερά «δεν απαντά στα άμεσα προβλήματά του με τρόπο πειστικό και ρεαλιστικό από τη σκοπιά των συμφερόντων του» γι' αυτό και η λαϊκή ενότητα στη δράση «δεν περνά αναγκαστικά μέσα από την κοινή δράση της Αριστεράς, αλλά μέσα από ένα ενιαίο κοινωνικοπολιτικό μέτωπο των ίδιων των εργαζομένων». Αυτό το μέτωπο δεν θα υλοποιεί μια τυπική ή επίπλαστη ενότητα-αυτοσκοπό, αλλά μια ουσιαστική, «ανοιχτή σε όλους, σε όλες τις δυνάμεις του λαού, που αποδέχονται την κοινή δράση ενάντια στον κοινό εχθρό στη βάση των πιο άμεσων και ζωτικών αιτημάτων για την επιβίωση των εργαζομένων και της χώρας». Στη συνέχεια, αφού ορίζει ως άμεσο στόχο του μετώπου την αντιμετώπιση του χρέους —παραλείποντας να υπενθυμίσει, ως αυτονόητη, την πάγια και επανειλημμένα διακηρυγμένη θέση του για άρνηση της πληρωμής του και έξοδο από τη ευρωζώνη— γράφει:

«Αυτό το ενιαίο μέτωπο της πλειοψηφίας των εργαζομένων δεν μπορεί να το εκφράσει κανένα σχέδιο της ‘‘παναριστεράς’’, όσο ριζοσπαστικό κι αν εμφανίζεται στα λόγια, όπως άλλωστε δεν το εξέφρασε ποτέ έως τώρα. Όσοι συναρπάζονται με τέτοια εγκεφαλικά σχέδια, αρνούνται ή αδυνατούν να κατανοήσουν ότι η Αριστερά έχει μόνο ένα χρέος: Να φανεί χρήσιμη στον αγώνα που διεξάγει σήμερα η εργατική τάξη και γενικά ο λαός για την επιβίωση του.

Αν δεν μπορεί να το κάνει αυτό, οφείλει να καταλήξει στο σκουπιδοτενεκέ της ιστορίας».

Για να καταλήξει στο συμπέρασμα-απάντηση του ρητορικού ερωτήματος που θέτει ο ίδιος αν υπάρχει σήμερα η Αριστερά που αναγνωρίζει αυτό το χρέος:

«Ναι υπάρχει. Δεν θα τη βρείτε στις ηγεσίες και τους μηχανισμούς των κομμάτων της, ούτε στους διαλόγους των ‘‘επωνύμων’’ επί παντός επιστητού, θα την βρείτε να αναπτύσσεται ραγδαία μέσα στους χώρους δουλειάς και τις γειτονιές, εκεί όπου αρχίζουν να ξεπετάγονται για πρώτη φορά τα ‘‘έμβρυα’’ μιας αυθεντικής λαϊκής οργάνωσης, μέσα από επιτροπές και πρωτοβουλίες μέχρι χτες ανένταχτων, αλλά και ενταγμένων, που ψάχνουν να βρουν τρόπους κοινής δράσης με τους γείτονες και τους συναδέλφους τους για να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τα πιο κρίσιμα και επείγοντα προβλήματα της περιόδου.

»Πρόκειται για μια κρίσιμη μάζα αγωνιστών που διατρέχει οριζόντια τα κόμματα και τις οργανώσεις της Αριστεράς και ξέρει να θέτει τα πιο άμεσα αιτήματα της κοινής δράσης πάνω από τις γενικότερες ιδεολογικοπολιτικές διαφορές. Εκεί βρίσκεται η ελπίδα. Κι εκεί μόνο μπορεί να στηριχθεί μια αληθινή πολιτική πρωτοβουλία που δεν θα αναλώνεται με τα όποια κοινά σημεία της Αριστεράς, αλλά θα θέτει ως άμεση και επείγουσα ανάγκη το ενιαίο μέτωπο των ίδιων των εργαζομένων, της μεγάλης πλειοψηφίας του λαού».

Προβλήματα

Χαρακτηρίσαμε εξ αρχής, από τον τίτλο κιόλας, το άρθρο του ΔΚ ‘προβληματικό’. Ο χαρακτηρισμός αυτός, κατά την άποψή μας, εδραιώνεται τόσο στο διαπιστωτικό (κριτικό) μέρος του άρθρου του, όσο και σ’ εκείνο που αφορά στην προτεινόμενη λύση. Ας εξετάσουμε πρώτα τις διαπιστώσεις του.

Θα ήταν άδικο να ισχυριστεί κανείς και εν πάση περιπτώσει επ’ ουδενί λόγω το ισχυριζόμαστε εμείς ότι ο ΔΚ έχει σε όλα λάθος. Δεν έχει. «Δεν έχει», αλλά το άρθρο «είναι προβληματικό»! Μήπως παίζουμε με τις λέξεις;

Καθόλου! Το πρόβλημα συνίσταται στο ότι διαβάζει την πραγματικότητα αποσπασματικά και συγκυριακά, αποσυνδέοντάς την από το γενικότερο ιστορικό πλαίσιο της εποχής που διανύουμε στην Ελλάδα, αλλά και ευρύτερα.

Αυτή η συγκυριακή ανάγνωση τον οδηγεί στο ουρανοκατέβατο συμπέρασμα ότι η Αριστερά λείπει «σε διαρκές συνέδριο ενότητας» και γι’ αυτό, τάχα, δεν αδειάζει να ασχοληθεί με την ανάπτυξη του κινήματος. Ποιο είναι το κατά ΔΚ «διαρκές συνέδριο ενότητας»; Δυο εγχειρήματα όλα κι όλα σε διάρκεια 36 ετών! Το «ανέκδοτο» της Ενωμένης Αριστεράς του 1974 και η άδοξης κατάληξης απόπειρα του 1989 για τον ενιαίο Συνασπισμό. Αυτά καταθέτει εξ άλλου κι ο ΔΚ στο άρθρο του· τα (ανύπαρκτα) άλλα τα «κρύβει» στη φράση «και πάει λέγοντας μέχρι τις μέρες μας». Με εξαίρεση την εμβρυακή ακόμα προσπάθεια του «Αριστερού Βήματος Διαλόγου και Κοινής Δράσης» την οποία ρητά αποκηρύσσει.

Δεν ανιχνεύεται συνεπώς «βοναπαρτισμός» στην οργανωμένη Αριστερά; Ασφαλώς και ναι! Μόνο που οι εστίες του δεν εντοπίζονται στην αντιμετώπιση γενικά των ευρέων στρωμάτων του πληθυσμού τα οποία θα μπορούσαν αντικειμενικά να πυκνώσουν τις τάξεις της Αριστεράς, αλλά στη στάση ενός εκάστου αριστερού σχήματος έναντι εκείνων που ακολουθούν όλα τα άλλα αριστερά σχήματα. Η έπαρση για την οποία κάνει λόγο ο ΔΚ εκδηλώνεται σε όλη της τη «μεγαλοπρέπεια» και ταυτόχρονα τροφοδοτεί και διαιωνίζει αυτό ακριβώς που για τον ίδιο δεν αποτελεί πρόβλημα: τον κατακερματισμό της Αριστεράς και τον ασίγαστο δικό της εμφύλιο! Αντίθετα, στην προσέγγιση του ευρύτερου ακροατηρίου είναι πολύ πιο «ταπεινή» και συγκαταβατική —συχνά υπερβολικά συγκαταβατική· άλλο αν αδυνατεί επί μονίμου βάσεως να διεισδύσει.

Το δεύτερο σημείο της κριτικής του ΔΚ για την αδυναμία της αριστερής στοχοθεσίας εμπεριέχει βέβαια μια κοινοτοπία, αν μιλήσουμε κατ’ αρχήν γενικά. Εδώ και δεκαετίες η Αριστερά του ανεπτυγμένου καπιταλιστικού κόσμου περιορίζεται σε συνεχείς μάχες οπισθοφυλακών μετά από συνεχείς οπισθοχωρήσεις. Φυσικά, αυτό δεν απαλλάσσει το ελληνικό κομμάτι της από τις όποιες ευθύνες του. Είναι όμως άδικο και εν μέρει παραπλανητικό να μην υποσημειώνεται —παράλληλα με τις εγχώριες ευθύνες— και ο βάλτος μέσα στον οποίο έχει κολλήσει διεθνώς.

Επιπλέον, πάσχει και πραγματολογικά. Πέραν του ότι και οι τρεις κυριότεροι πόλοι της οργανωμένης Αριστεράς (ΚΚΕ, ΣΥΡΙΖΑ, ΑΝΤΑΡΣΥΑ) ορίζουν ο καθένας τούς δικούς του, συχνά αλληλεπικαλυπτόμενους, στόχους, επιπλέον, έχουν πάρει θέση με τον έναν ή τον άλλο τρόπο και στο θέμα του χρέους που κατά τον ΔΚ είναι το πρωτεύον. Η ειρωνεία δε του πράγματος βρίσκεται στο ότι οι δύο από τους τρεις κινούνται παράλληλα με τις δικές του θέσεις σχετικά με το δημόσιο χρέος! Συγκεκριμένα:

Το ΚΚΕ δεν είναι αντίθετο με την προοπτική της άρνησης πληρωμής του χρέους και την ρήξη με την ΕΕ συνολικά (υπερακοντίζοντας τη θέση για έξοδο απλώς από την ευρωζώνη) με την προϋπόθεση όμως της ένταξης μιας τέτοιας ενέργειας στα πλαίσια του αγώνα για λαϊκή εξουσία —πράγμα που βέβαια σημαίνει την άνευ όρων προσχώρηση στην πολιτική γραμμή του. (Φυσικά! Για το ΚΚΕ μιλάμε!). Η ΑΝΤΑΡΣΥΑ βρίσκεται στο ίδιο μήκος κύματος καθώς υιοθετεί την άρνηση πληρωμής και τη συνδέει με την ανάπτυξη του αντικαπιταλιστικού κινήματος. Ο δε ΣΥΡΙΖΑ, μέχρι στιγμής, φαίνεται να τάσσεται υπέρ της αναδιαπραγμάτευσης του χρέους με όρους, εννοείται, υπέρ των εργαζομένων και όχι υπέρ των συμφερόντων του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου.


Η άδικη κριτική γίνεται πιο εμφανής στην τρίτη υπόρρητη αιχμή του ΔΚ όταν αποδίδει στην Αριστερά απροθυμία να ηγηθεί καθώς και την πρόθεση να «κρυφτεί» πίσω από τις αδυναμίες του λαϊκού κινήματος.

Παραγνωρίζει το γεγονός ότι μέσα σε λίγους μήνες η Ελλάδα στοχοποιήθηκε και τοποθετήθηκε με πανευρωπαϊκή επικύρωση (και τη συναίνεση του ΠΑΣΟΚ φυσικά) στη θέση της χώρας-παράδειγμα προς αποφυγή, μέσω της οποίας θα διευκολυνόταν ταυτόχρονα και η πειθάρχηση και άλλων ευρωπαϊκών κοινωνιών στα «συνήθη» αντιλαϊκά μέτρα. Πόσο εύκολο ήταν για την ελληνική Αριστερά να καλύψει σε τόσο λίγο χρονικό διάστημα χαμένο έδαφος ετών και ετών και να διορθώσει χρόνιες αδυναμίες; Αρκεί για κάτι τέτοιο η (ορθή) διαπίστωση πως «οι καιροί ου μενετοί»;

Όσο για την κατηγορία της προσχηματικής επίρριψης των ευθυνών στη ανωριμότητα και ανετοιμότητα του κινήματος, αυτή μπορεί να σταθεί μόνο αν τα πράγματα δεν είναι έτσι και το κίνημα είναι ρωμαλέο. Διαφορετικά, αποτελεί μια κατηγορία δίκης προθέσεων που μπορεί βέβαια να διατυπωθεί, αλλά οπωσδήποτε μένει να αποδειχθεί. Αυτό το τρίτο σημείο συνδέεται άμεσα με τις προτάσεις διεξόδου του ΔΚ . Γι αυτές, όπως και για τα δικά μας συνολικά συμπεράσματα, στο β´ μέρος του σημειώματος που θα είναι το επόμενο post.


Η photo από το restorethegospel.wordpress.com