ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗ ΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΤΙΣ ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΑΠΟΧΩΡΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟ ΝΑΡ: Η ευτυχία τού να είσαι «καθαρός» και η δυστυχία τού να είσαι αριστερός (Γ´ μέρος)

Στο τρίτο και οριστικά τελευταίο μέρος αυτού του «τριφασικού» post θα ασχοληθούμε με τα δυο τελευταία ζητήματα που σχετίζονται με το περιστατικό της Νομικής και τις συζητήσεις που πυροδότησε. Και το ανάγνωσμα είναι περί «καθαρολογίας».

ΙΙΙ. Ποιο είναι το ελάχιστο όριο «καθαρότητας» για να χαρακτηριστεί μια αριστερή πολιτική σωστή;


ΕΔΩ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ να κάνουμε κάποιες αποσαφηνίσεις.

Ως «καθαρότητα» θεωρούμε την κατάσταση εκείνη κατά την οποία τα περιεχόμενα μια αριστερής πολιτικής απόφασης ή κατεύθυνσης είναι πλήρως απαλλαγμένα πρώτον, από προσμείξεις, επηρεασμούς και επιρροές της αντίπαλης αστικής ιδεολογίας και, δεύτερον, είναι απαλλαγμένα από τους καταναγκασμούς της εκάστοτε δεδομένης πραγματικότητας. Μιας πραγματικότητας, που, πέραν όλων των καταναγκασμών και περιορισμών της φύσης, επικαθορίζεται —αυτό να μη λησμονείται— και από την κυριαρχία, πολιτική, οικονομική και ιδεολογική, του αστισμού.

Ένα δεύτερο σημείο που πρέπει να αποσαφηνίσουμε είναι το εξής: Το γεγονός ότι κάνουμε λόγο για ελάχιστο όριο «καθαρότητας» σημαίνει πως θεωρούμε δεδομένο και αποδεχόμαστε πως ακόμα και κάτω από τις καλύτερες συνθήκες δεν μπορούμε ποτέ να έχουμε απόλυτη καθαρότητα. Όπως, ας πούμε, δεν μπορούμε να έχουμε χρυσό με βαθμό καθαρότητας 1000 καρατίων. Αυτό, το αδύνατον της επίτευξης μιας ιδανικής κατάστασης των πραγμάτων δηλαδή, δεν είναι δική μας υποκειμενική και αυθαίρετη άποψη. Εκτός της φιλοσοφικής της θεμελίωσης, έχει αποδειχθεί και μαθηματικά από τον Γκέντελ[1] με το περίφημο θεώρημά του, σύμφωνα με το οποίο δεν μπορεί να υπάρξει λογικό σύστημα ανώτερης βαθμίδας από την πρώτη, που να είναι ταυτόχρονα και πλήρες και συνεπές. (Πλήρες σημαίνει ότι είναι εφικτό να αποδειχθεί είτε ορθό, είτε λανθασμένο. Συνεπές σημαίνει να μην είναι ταυτόχρονα και λάθος και ορθό. Όποιοι αναγνώστες θέλουν πληρέστερη ανάπτυξη, ας ανατρέξουν σε μια παλιότερη ανάρτησή μας, εδώ).

Αυτή είναι λοιπόν η τραγική κατάσταση των πραγμάτων: Πλήρης και συνεπής αριστερή πολιτική δεν μπορεί να υπάρξει, παρά μόνο σε απλά ζητήματα. Και να γιατί κάνουμε λόγο για «καθαρότητα», κι όχι για καθαρότητα.


ΕΧΟΝΤΑΣ ΑΥΤΑ ΣΤΟ ΜΥΑΛΟ ΜΑΣ, επανερχόμαστε στο ερώτημα: Ποιο είναι το ελάχιστο όριο «καθαρότητας» που επιτρέπει να χαρακτηρίσουμε μια δεδομένη αριστερή πολιτική σωστή; Ή αλλιώς: Ποιο είναι το ελάχιστο όριο νόθευσης; Είναι φανερό ότι αυτό είναι ένα πάντα διαπραγματεύσιμο και ανοικτό ζήτημα. Όπου στη διαπραγμάτευση συμμετέχουν η εκτίμηση τόσο των αντικειμενικών συνθηκών, όσο και των υποκειμενικών, έτσι όπως τις προσλαμβάνουν τα πολιτικά δρώντα υποκείμενα, και έτσι όπως τις ερμηνεύουν και τις αξιολογούν προκειμένου να λάβουν μια απόφαση. Έχουμε δηλαδή πάντα μια διαμεσολάβηση του πολιτικά δρώντος υποκειμένου. Το οποίο πολιτικό υποκείμενο όμως είναι ταυτόχρονα μέρος της πραγματικότητας και επιπλέον συνδιαμορφώνει, στον ένα ή τον άλλο βαθμό αυτή την πραγματικότητα. Μιλάμε δηλαδή για μια κατάσταση που θυμίζει συνθήκες φρενοκομείου! Ή, με μια πιο λαϊκότροπη έκφραση, πιάσ’ τ’ αυγό και κούρευτο!

Υπάρχει κάτι που να εξασφαλίζει ότι θα βγούμε από αυτό το φρενοκομείο χωρίς καν μια ψιλοκατάθλιψη, ή ότι θα πιάσουμε το αυγό για να το κουρέψουμε; Ισχυριζόμαστε πως όχι, δεν υπάρχει· η μοίρα μας είναι να τριγυρνάμε μέσα σ’ αυτό το φρενοκομείο φροντίζοντας να ελαχιστοποιήσουμε, κατά το ανθρωπίνως δυνατόν, τις βλαπτικές επιδράσεις του που μας οδηγούν σε λάθη. Βοηθήματα υπάρχουν. Φάροι που προειδοποιούν υπάρχουν. Τίποτε όμως δεν σε εξασφαλίζει από τη λάθος απόφαση. Κάποιοι όμως εντός της Αριστεράς, διατείνονται το αντίθετο. Και υποστηρίζουν πως η δική μας λυδία λίθος είναι εδώ, μπροστά στα μάτια μας, και το μόνο που έχουμε να κάνουμε για να απαλλαγούμε από τα βάσανά μας είναι να τη χρησιμοποιήσουμε.

Αυτή η λυδία λίθος, υπενθυμίζουν και υποδεικνύουν, δεν είναι άλλη από τις Αξίες της Αριστεράς. Οι οποίες είναι κοινά παραδεκτές: Ισότητα, Κοινωνική Δικαιοσύνη, Αλληλεγγύη, Διεθνισμός, Ελευθερία του ανθρώπου από κάθε είδους δεσμά. Παίρνουμε λοιπόν, λένε, αυτές τις Αξίες ως μέτρο και επάνω εκεί προβάλλουμε τις εκάστοτε αποφάσεις μας. Αν η προβολή δείξει υστέρηση, είναι προφανές ότι παραβιάζουμε τις Αξίες μας ως αριστεροί και η απόφαση πάσχει θεμελιωδώς. Το ίδιο ισχύει και αν η προβολή δείξει υπέρβαση. Μέχρι εδώ καλά. Υπάρχει λογική και, σε τελική ανάλυση, το να προσπαθείς να αποφύγεις τα μεγάλα λάθη σημαίνει ότι προσπαθείς να μην παραβιάζεις τις Αξίες σου.

Το πρόβλημα όμως είναι άλλο. Το πρόβλημα είναι ότι, ενώ κάποιοι από αυτούς τους «Αξιολογούντες» αρκούνται να μιλούν για μεγάλα λάθη σε περίπτωση παραβίασης κάποιας Αξίας, κάποιοι άλλοι ισχυρίζονται πως όσοι παίρνουν αποφάσεις που είτε υστερούν έναντι του δέοντος, είτε το υπερβαίνουν, δεν είναι αριστεροί, δεν είναι σύντροφοι, αφού παραβιάζουν τις θεμελιακές Αξίες της Αριστεράς. Είναι προδότες και εχθροί με την προβιά του αριστερού και πρέπει να καούν στο πυρ το εξώτερον! (Αν σας θυμίζουν κάτι όλα αυτά, αλλά δεν μπορείτε να θυμηθείτε τι ακριβώς, να σας διευκολύνουμε: την κλίνη του Προκρούστη…).

Πόσο «όμορφα» είναι όλα αυτά!... Πόσο «απλά»!... Πόσο «καθαρά»!... Πόσο διευκολύνουν να πάρεις τη δίκαιη απόφαση ακόμα και στις πιο δύσκολες καταστάσεις (ακόμα κι όταν καταλήγουν στο να «πάρεις» αμέτρητα κεφάλια), έτσι ώστε το βράδυ να πέφτεις να κοιμηθείς με τη συνείδηση απολύτως ήσυχη! Τι κρίμα που δεν ισχύουν! Τι κρίμα που κατοικούν μόνο στο κεφάλι αυτών που τα υποστηρίζουν και πουθενά αλλού!

Δεν υπάρχει καμία λυδία λίθος! Γιατί όλες αυτές οι Αξίες, που συνθέτουν το όραμα της παγκόσμιας αταξικής κοινωνίας, είναι επίσης διαπραγματεύσιμες! Για πολλούς λόγους.

Είναι διαπραγματεύσιμες επειδή δεν είναι κάποια ξεχωριστά «κουτάκια» που τα ανοίγουμε και τα κλείνουμε όποτε θέλουμε, χωρίς το ανοιγοκλείσιμο αυτό τού ενός να επηρεάζει το άλλο! Είναι «κουτάκια» που συνδέονται διαλεκτικά μεταξύ τους, πράγμα που πα να πει ότι συχνά, πολύ συχνά, όταν ανοίγεις το ένα να κλείνει το άλλο, επειδή το ένα αντιφάσκει με το άλλο! Όπως συμβαίνει π.χ. με την Ισότητα και την Ελευθερία, ή όπως συμβαίνει με την Αλληλεγγύη και την Κοινωνική Δικαιοσύνη.

Είναι διαπραγματεύσιμες, γιατί το ακριβές περιεχόμενό τους είναι κι αυτό διαπραγματεύσιμο!

Είναι διαπραγματεύσιμες, γιατί ο ίδιος κατάλογος των Αξιών, το ποιες δηλαδή Αξίες πρέπει να μπουν σ’ αυτόν τον κατάλογο και ποιες όχι, είναι κι αυτός διαπραγματεύσιμος!

Είναι διαπραγματεύσιμες, γιατί το ίδιο το μαρξικό όραμα της αταξικής κοινωνίας διαπραγματεύεται τις ίδιες τις αξίες του και εμφανίζεται και το ίδιο «ασυνεπές» προς τον εαυτό του, όταν, για να αναφέρουμε μόνο ένα, συμβιβάζεται με την ιδέα της σχετικής ισότητας, στο στάδιο του σοσιαλισμού, ή, με άλλα λόγια, με την ιδέα της ισότητας των ανίσων!

Και, τελευταίο (αλλά καθόλου αμελητέο, γι’ αυτό ακριβώς το αφήσαμε και τελευταίο!), είναι διαπραγματεύσιμες όλες αυτές οι Αξίες, γιατί, αν ισχύει (και όλοι οι αριστεροί δεχόμαστε ότι ισχύει) πως το ζήτημα δεν είναι να ερμηνεύσουμε απλώς τον κόσμο, αλλά να τον αλλάξουμε[2], τότε δίπλα από τα «κουτάκια» των Αξιών μπαίνει κι εκείνο της αναγκαιότητας της αλλαγής με όλες τις αναγκαιότητες που συνεπιφέρει και τότε το φρενοκομείο, για το οποίο κάναμε λόγο παραπάνω, μοιάζει με ειδυλλιακή κοινότητα σοφών μπροστά στη νέα κατάσταση που διαμορφώνεται!


ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΦΑΝΕΣ, για να επιστρέψουμε στη συγκυρία, ότι οι συζητήσεις σχετικά με την «επιχείρηση Νομική» ανέδειξαν φαντασμαγορικά την εμφάνιση των παραπάνω θεωρητικών σχημάτων υπό «τρισδιάστατη», χειροπιαστή μορφή, δηλαδή στην πράξη. Όπου, όσοι υπερασπίστηκαν την επιλογή της Νομικής ως τόπο της απεργίας πείνας των μεταναστών, πρόβαλαν τις Αξίες του Διεθνισμού και της Αλληλεγγύης και, συνεπακόλουθα, ρητά (τις περισσότερες φορές) ή άρρητα, πολλοί από αυτούς κατήγγειλαν τους διαφωνούντες ως προδότες των ιδεών της Αριστεράς. (Στην περίπτωση των 6 του ΝΑΡ, η καταγγελία έφτασε στο ανώτερο δυνατό επίπεδο, αυτό της αποχώρησης από την οργάνωση). Από την άλλη, οι διαφωνούντες, ανάμεσα στους οποίους έχουμε κάνει σαφές πως συγκαταλεγόμαστε κι εμείς, επέκριναν τη συγκεκριμένη απόφαση προβάλλοντας την Αναγκαιότητα, δηλαδή τις αντικειμενικές προτεραιότητες και ανάγκες του αριστερού και λαϊκού κινήματος. Αν και αυτονόητο, να σημειώσουμε πως, τόσο οι πρώτοι, όσο και οι δεύτεροι, άσχετα με την επιχειρηματολογία τους και τις επικλήσεις τους, εξέφραζαν υποκειμενικές απόψεις. Αυτό που δεν είναι τόσο οφθαλμοφανές και πρέπει να το πούμε με έμφαση γιατί έχει τη σημασία του είναι ότι, από τις δυο αντιτιθέμενες ομάδες, μόνο η πρώτη προσπάθησε να προσδώσει ύψιστο ηθικό κύρος στις απόψεις της και να ακυρώσει ολοκληρωτικά τους διαφωνούντες: Το μήνυμα που εκπορευόταν από το «στρατόπεδο» των αλληλέγγυων ήταν «δεν είστε αριστεροί, ρε!», ενώ το μήνυμα που εξέπεμπαν οι της άλλης πλευράς ήταν το πολύ ηπιότερο «κάνετε μαλακίες».

Τι θα μπορούσαμε να πούμε σε αυτούς τους κατά φαντασίαν «καθαρούς» φίλους μας;

Να συστήσουμε να διαβάσουν λίγο Κονδύλη, ο οποίος έκανε έργο ζωής την περιγραφική θεωρία της απόφασης μπας και εμπλουτίσουν λίγο τη «θεοκρατική», ηθικολογική και δογματική σκέψη τους; Θα εξαγριωθούν! Οι περισσότεροι από αυτούς θεωρούν τον Κονδύλη …πολεμοκάπηλο[3]!

Να τους θυμίσουμε ότι κάθε απόφαση, συνεπώς και η δική τους, είναι απόφαση αποκλειστική, πράγμα που σημαίνει, να το πούμε απλά για να το καταλάβουν, πως όταν διαλέγεις την Κική απορρίπτεις την Κοκό; Πολύ ρισκόζο. Οι άνθρωποι, όταν τους κλονίζεις τις αυταπάτες τους, έχουν την τάση να γαντζώνονται ακόμα πιο παθιασμένα σ’ αυτές.

Ή να επαναλάβουμε και σ’ αυτούς, εκείνο που λέμε συχνά τσιτάροντας τον Μαρξ; Ότι δηλαδή ο άνθρωπος είναι ελεύθερος να επιλέγει, αλλά δεν είναι ελεύθερος να ρυθμίσει ποια θα είναι αυτά από τα οποία θα επιλέξει;

Ναι, αυτό επιλέγουμε να τους πούμε.

IV. Μπορείς να χτίσεις έναν άλλο κόσμο και να είναι τα χέρια σου καθαρά, όταν θα κόβεις την κορδέλα των εγκαινίων;


ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΑ ΟΣΑ έχουμε εκθέσει στο προηγούμενο υποκεφάλαιο, γίνεται φανερό ότι η παραπάνω ερώτηση έχει μόνο ρητορικό νόημα. Δεν θα πούμε λοιπόν άλλα επ’ αυτού. Θα περιοριστούμε απλώς να υπενθυμίσουμε 3 πασίγνωστα ιστορικά γεγονότα που ενισχύουν περαιτέρω το σκεπτικό μας. Πριν όμως από αυτό να συμπληρώσουμε κάτι θεωρητικό.

Αναφέραμε πριν, την υποχώρηση από την αξία της απόλυτης ισότητας στο αρχικό στάδιο (σοσιαλισμός) της κομμουνιστικής κοινωνίας, την οποία επιβάλλει η αναγκαιότητα της ανάπτυξης της υλικής παραγωγής σε ένα εργατικό κράτος. Είναι χρήσιμο να υπενθυμίσουμε επιπλέον, την υποχώρηση από την αξία της πανανθρώπινης συναδέλφωσης, όπως την οραματίστηκε ο Μαρξ. Διότι, για να τα λέμε όλα, δεν μας φαίνεται και πολύ για συναδέλφωση η έστω και αμυντική επαναστατική βία, ή ένας εμφύλιος πόλεμος. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία μια και οι «καθαροί» μας, ως «καθαροί», δεν πρέπει κανονικά να έχουν αποκηρύξει την επαναστατική βία, όπως έχουν σπεύσει να κάνουν ακόμα και όσοι φιλοδοξούσαν κάποτε να βάλουν τα θεμέλια της Κομμουνιστικής Επανίδρυσης…

Όμως, αρκετά με τις θεωρητικούρες. Ας πάμε στην Ιστορία.


ΜΕ ΤΗΝ ΕΙΡΗΝΗ του Μπρεστ-Λιτόφσκ τον Μάρτιο του 1918 οι μπολσεβίκοι συμφώνησαν στους όρους της ειρήνης με τις Κεντρικές Δυνάμεις της Γερμανίας και Αυστροουγγαρίας. Δεν θα μπορούσαμε τώρα, θέλοντας κι εμείς οι καημένοι να το παίξουμε λίγο «καθαροί» (αγοράκια είμαστε και ζηλεύουμε…), δεν θα μπορούσαμε λοιπόν να ισχυριστούμε κι εμείς ότι με αυτή την απόφαση οι μπολσεβίκοι έγραφαν στα τρύπια άρβυλά τους τις διεθνιστικές και επαναστατικές τους υποχρεώσεις; Μια από αυτές τις υποχρεώσεις δεν ήταν και η συναδέλφωση με τους γερμανούς φαντάρους, έτσι ώστε αυτό που έγινε στη ρωσική πλευρά των χαρακωμάτων να γίνει και στην απέναντι και να πάρει ο διάολος και τον Κάιζερ και τον Φραγκίσκο Ιωσήφ, εκτός από τον Τσάρο; Και δεν θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε το ακόμα πιο βαρύ ότι οι μπολσεβίκοι πρόδωσαν κάθε ιερό και όσιο, αφού ένας από τους όρους της ειρήνης που υπέγραψαν ήταν ότι έπρεπε να παραιτηθούν από κάθε επαναστατική προπαγάνδα στα εδάφη που έχαναν (περίπου το ¼ των εδαφών της τσαρικής Ρωσίας!); Τι λένε οι «καθαροί» επ’ αυτού; Είναι να πάμε παρέα στη Μόσχα, να τα ψάλουμε στον Λένιν αυτοπροσώπως;


ΛΙΓΟ ΑΡΓΟΤΕΡΑ έχουμε την «στροφή» των μπολσεβίκων στη λενινιστικής έμπνευσης ΝΕΠ, με την οποία αναβίωναν οι εμπορευματικές σχέσεις στα αγροτικά προϊόντα και επιτρεπόταν η μικροεπιχειρηματική δραστηριότητα. Δεν θα μπορούσαμε, ως «καθαροί» κι εμείς τώρα πια, με «καθαρό» κούτελο που λένε, να ισχυριστούμε ότι η ΝΕΠ ήταν μια καραμπινάτη προδοσία της Αξίας της Ισότητας; Συμφωνούν οι «καθαροί» μας; Κι αν συμφωνούνε, πώς βρίσκουν την ιδέα μας να μαζέψουμε όλα τα βιβλία του Λένιν που έχει ο καθένας σπίτι του και να πάμε να τα κάψουμε σε μια «ακτιβίστική δράση» στο Σύνταγμα; Ωραίο δεν θα είναι;


ΚΑΙ ΤΙ ΗΤΑΝ αυτό το έγκλημα καθοσιώσεως που διεπράχθη από τους Σοβιετικούς το 1939, όταν υπέγραψαν το Γερμανοσοβιετικό Σύμφωνο μη Επίθεσης και «κόλλησαν χέρια» Μολότωφ και Ρίμπεντροπ; Εμείς, που τώρα πια «μας λένε Left G700 κι είμαστε ‘‘καθαροί’’», λέμε να στείλουμε τηλεγραφήματα στο Συμβούλιο της Ευρώπης και στο Ευρωκοινοβούλιο όπου να τους ζητάμε να βάλουν και τις δικές μας υπογραφές στα σχετικά ψηφίσματα καταδίκης του «μαύρου και του κόκκινου φασισμού». Θα έρθουν οι φίλοι μας, που είναι και πιο παλιοί από μας στην «καθαρότητα», θα έρθουν κι αυτοί να υπογράψουν να πετύχουμε και οικονομία κλίμακος στα τηλεγραφικά έξοδα;

Επίλογος

Δεν υπάρχουν καλά νέα για επίλογο. Η απόλυτη καθαρότητα, η απόλυτη αγνότητα, η απόλυτη συνέπεια, τα 1000 στα 1000 καράτια, είναι όνειρα θερινής νυκτός[4]. Και με όνειρα θερινής νυκτός δουλειά δεν γίνεται. Ούτε είναι δυνατόν στις πολιτικές διαφωνίες μας εντός της Αριστεράς, μια ο ένας και μια ο άλλος, προκειμένου να ισχυροποιήσει και να επιβάλει τις επιλογές του, να καταφεύγει στην επίκληση αξιών που εξ ορισμού ισχύουν για όλους. Όπως επίσης ισχύει για όλους ότι κάθε απόφαση είναι αποκλειστική. Κάτι από αυτά που θέλουμε προωθεί, και, ταυτόχρονα, κάτι άλλο, που επίσης επιθυμούμε, αφήνει παραπίσω. Και μ’ αυτή την έννοια, όσο «καθαρός» είναι κάποιος από εμάς τους αριστερούς, άλλο τόσο είναι ταυτόχρονα και «βρώμικος». Σε κανέναν δεν αρέσει η ιδέα, αλλά that’s the way it is και μ’ αυτό πρέπει να ζήσουμε!

Να ζήσουμε. Που σημαίνει να πεθάνουμε! Κι αν μπορούμε να συμβιώνουμε με την ιδέα ότι κάθε μέρα που ζούμε μας φέρνει πιο κοντά στο θάνατο, γιατί να μη μπορούμε να ζήσουμε και με την ιδέα ότι, στην καλύτερη περίπτωση, δεν μπορούμε να είμαστε παρά μόνο «καθαροί»;


[1] Kurt Gödel (1906 - 1978). Μαθηματικός που εστίασε το ενδιαφέρον του στη Λογική και τα θεμέλια της μαθηματικής σκέψης. Γεννημένος στη σημερινή Τσεχία, εγκαταστάθηκε από το 1940 στις ΗΠΑ για να αποφύγει τις ναζιστικές διώξεις. Πίστευε βαθιά στην αυτόνομη ύπαρξη της μαθηματικής αλήθειας. Υπήρξε φίλος και για ένα διάστημα συνεργάτης του Αϊνστάιν και ταλαιπωρήθηκε από ψυχικές διαταραχές σε όλη του σχεδόν τη ζωή.

[2] Η περίφημη 11η θέση του Κ. Μαρξ για τον Φόυερμπαχ.

[3] Τηρουμένων των αναλογιών του μεγέθους του Παναγιώτη Κονδύλη και της δικής μας ασημαντότητας, πάλι καλά που εμείς χαρακτηριστήκαμε συνοδοιπόροι της ακροδεξιάς και εθνικάρες! Θα μπορούσαμε να καταλήξουμε ακόμα πιο άσχημα!... ;-)

[4] Βέβαια, δεν είναι μόνο όνειρα θερινής νυκτός. Κι αν θέλετε δεν είναι κυρίως αυτό. Στους περισσότερους ανθρώπους είναι προφάσεις εν αμαρτίαις: «Θα έδινα τα πάντα για έναν τέλειο κόσμο! Τα πάντα! Αλλά, αφού αυτό είναι ανέφικτο, τι νόημα έχει να προσπαθεί κανείς; Στο κάτω-κάτω αγαπητέ μου, μια ζωή την έχουμε! Ψέματα;».


Η εικόνα, του (δεκαεξάχρονου!) David Walker —από το flickr.com