Με τι είδους ‘‘μπογιά’’ γράφτηκε στους τοίχους η λέξη Ε Λ Ε Υ Θ Ε Ρ Ι Α στις 12 Οκτωβρίου του 1944:

Έκθεσις του αρχιμανδρίτου Βασιλείου Λιμπρίτου, υποβληθείσα εις την Αρχιεπισκοπήν Αθηνών, δια την εκτέλεσιν τεσσάρων γερμανοκρατουμένων, γενομένην την 2αν Νοεμβρίου 1943.

Κατόπιν της ειδοποιήσεως Υμών, χθες την εσπέραν ήλθον και με παρέλαβον εκ της οικίας μου είς πόλισμαν μετά του υπαλλήλου τής Αρχιεπισκοπής Αθανασίου Αρβανίτη. Μου είπον ότι επρόκειτο να παρευρεθώ ως πνευματικός ιερεύς κατά την εκτέλεσιν Ελλήνων καταδίκων, καταδικασθέντων υπό τού Γερμανικού Στρατοδικείου δια σαμποτάζ και άλλας πράξεις, μετά τού επίσης εφημερίου τού Ιερού Ναού Κοιμήσεως Θεοτόκου Ν. Φιλαδελφείας, Αρχιμανδρίτου Κυρίλλου Σοφτά. Παρά τών ως άνω ωδηγήθημεν εις το Εμπειρίκειον, ένθα και διανυκτερεύσαμεν. Την πρωίαν τής 2-11-1943 και περί ώραν 4ην πρωινήν εγερθέντας, μας ωδήγησαν εις τας φυλακάς Αβέρωφ είς Γερμανός στρατιώτης μεθ’ ενός δεσμοφύλακος.

Άμα τη αφίξει, μετέβημεν έκαστος ιερεύς εις δυο κελλιά, ένθα ευρίσκοντο οι μελλοθάνατοι ανά δυο. Εις το πρώτον κελλί ευρίσκοντο οι:

1) Αλέξανδρος Καΐρης του Μιχαήλ, κάτοικος Αθηνών, οδός Ηπίτου αρ. 4, άγαμος, ετών 28, επαγγελλόμενος τον δικηγόρον και καταδικασθείς επί κατασκοπεία. Ο πρώτος του δε λόγος ήτο: «Ξεύρω, παπά μου, διατί ήλθες. Θα αντιμετωπίσω τον θάνατον ως άνδρας, έχων την συνείδησίν μου αναπαυμένην διότι εξετέλεσα το καθήκον μου ως χριστιανός ορθόδοξος και ως Έλλην πατριώτης». Μου έκαμεν εντύπωσιν το θάρρος του και η αγάπη του προς την Πατρίδα, για την οποίαν και θα επέθαινε.

2) Κωνσταντίνος Μακρής του Πέτρου, κάτοικος Πειραιώς, οδός Ολύνθου 25, άγαμος ετών 20, τελειόφοιτος Γυμνασίου και καταδικασθείς δια την απόκρυψιν όπλων, πολυβόλων και ως έχων μεγάλην κομμουνιστικήν δράσιν, πράγμα το οποίον και δεν απέκρυψε.

Εις το δεύτερον κελλί ευρίσκοντο οι:

1) Ευάγγελος Παπαδάς, κάτοικος του χωρίου Λουτουφί Θηβών, άγαμος, ετών 19, απόφοιτος Γυμνασίου. Κατεδικάσθη ως έχων κομμουνιστικάς αρχάς. Η εξομολόγησίς του ήτο αρκετά καλή.

2) Λουκάς Τσούτσας του Κωνστ., εκ Κυριακίου Λεβαδείας, άγαμος, ετών 22, επαγγέλματος ποιμένος, έχων μόνον έναν πατέρα εις τον κόσμον. Κατεδικάσθη ως αποκρύπτων όπλα και δια την δήθεν περίθαλψιν ανταρτών. Η εξομολόγησίς του ήτο αγνοτάτη.

Μετά το πέρας των μυστηρίων εξομολογήσεως και Θείας Ευχαριστίας ανεχωρήσαμεν δια φορτηγού κλειστού αυτοκινήτου, κατευθυνόμενοι εις το πεδίον τής εκτελέσεως, το Σκοπευτήριον Καισαριανής. Καθ’ οδόν οι μελλοθάνατοι έψαλλον τον Εθνικόν Ύμνον, το «Χριστός Ανέστη», «τη Υπερμάχω» και το «Αμναστάσεως ημέρα λαμπρυνθώμεν¨κ,λπ. Του φορτηγού αυτοκινήτου επέβαινον και περί τους 15 Γερμανοί στρατιώται, σαν αστακοί ωπλισμένοι.

Από τας ψαλμωδίας των μελλοθανάτων οι καθ’ οδόν ευρισκόμενοι διαβάται, καίτοι ήτο ακόμη 6η Πρωινή, εστέκοντο και εκοίταζον εκστατικοί, αλλά σε λίγο αντελαμβάνοντο αμέσως περί τίνος επρόκειτο. Κατά την διαδρομήν, ο Καΐρης Αλέξανδρος μου παρέδωσε το ωρολόγιόν του, με την παράκλησιν να το παραδώσω εις την μητέρα του ή εις τον αδελφόν του, επισκεπτόμενος αυτούς.

Εις τις 6.30 π.μ. εφθάσαμεν εις έναν άλλον Γολγοθάν, τον Γολγοθάν τής Ελληνικής Νεολαίας, και με δημίους ουχί εβραίους, αλλά πεπολιτισμένους Ούνους.

Είς εκ των μελλοθανάτων τού Αρχιμανδρίτου Κυρίλλου, όστις δεν έλαβε την Θείαν Ευχαριστίαν, κατά την ώραν τής αναγνώσεως του Ιερού Ευαγγελίου και εις το σημείον «…και πιστεύων τω πέμψαντί με έχει ζωήν αιώνιον και εις κρίσιν ουκ έρχεται, αλλά μεταβέβηκεν εκ του θανάτου εις την ζωήν», με ηρώτησε: «Διατί, παπά μου, τα μάτια σου δακρύζουν; Μήπως φοβείσαι τον θάνατον;». Αμέσως τον επλησίασα και του είπα ότι είμεθα λυπημένοι εγώ και ο αδελφός μου δια την περιφρόνησίν του προς το μυστήριον της Θείας Ευχαριστίας, ενώ όλοι οι άλλοι με κατάνυξιν και ευλάβειαν έλαβαν Τούτο. Τον ησπάσθην και τον παρεκάλεσα με δάκρυα στα μάτια να δεχθή την Θείαν Ευχαριστίαν, και την οποία εδέχθη, φωνάζων ότι ήτο, είναι και αποθνήσκει κομμουνιστής.

Στας 6.55 ήρχισεν η πρώτη εκτέλεσις. Πρώτον εβάδισε το μαρτύριον με αγέρωχο ύφος ο Καΐρης Αλέξανδρος. Ανεγνώσθη η καταδίκη του. Απάντησίς μου εις την ερώτησιν της τελευταίας επιθυμίας του ήτο η εις την γερμανικήν και ελληνικήν γλώσσαν εξύβρισις των Γερμανών. Αμέσως τον έδεσαν εις τον πάσσαλον δυο Γερμανοί στρατιώτες και ηθέλησαν να του κλείσουν τα μάτια παρά την θέλησίν του, και εκ της απροσεξίας των και της σκληρότητός των τού έθραυσαν τα ομματοϋάλιά του. Εις απόστασιν το πολύ 5-6 μέτρων παρετάχθη η πρώτη δεκάς τού εκτελεστικού αποσπάσματος, το οποίον απετελείτο εκ 40 Γερμανών. Εδόθησαν τα απαραίτητα προπαρασκευαστικά παραγγέλματα και τα δέκα όπλα εσκόπευσαν την καρδίαν τού Έλληνος πατριώτου, ήτις είχε καταλλήλως σκεπασθή με τεμάχιον λευκού υφάσματος, ωσάν ακριβώς να επρόκειτο περί σκοποσίμου δια την άσκησιν της σκοποβολής.

Ξάφνου, μια λέξις μονοσύλλαβος ηκούσθη και ταυτόχρονα με τον κρότον των όπλων εκόπη το νήμα τής ζωής τού πρώτου Έλληνος αδελφού. Αμέσως, δυο Γερμανοί στρατιώται τον έδεσαν, τον εσήκωσαν και τον ετοποθέτησαν εις μίαν κάσσαν ευρισκομένην παραπλεύρως. Αι χείρες και οι πόδες των ήσαν αιματοβαμμέναι από το αθώον αίμα των Ελλήνων.

Με όμοιον τρόπον εξετελέσθησαν ανά πέντε λεπτά και οι υπόλοιποι μελλοθάνατοι. Άπαντες εβάδισαν με θάρρος προς τον θάνατον, φωνάζοντες: «ΖΗΤΩ Η ΕΛΛΑΣ, ΖΗΤΩ Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ!».

Κατά την ώραν τής πρώτης εκτελέσεως, οι υπόλοιποι μελλοθάνατοι έψαλλον τον Εθνικόν Ύμνον. Κατά την εκτέλεσίν του ο Λουκάς Τσούτσας εφώναξεν ότι ήτο αθώος και ότι επρόκειτο περί συκοφαντίας η κατηγορία του δια τα όπλα και την περίθαλψιν των ανταρτών.

Μακαριώτατε, με δάκρυα στα μάτια γράφω αυτές τις τραγικές σελίδες, εξιστορώντας τον τραγικόν θάνατον των αθώων Ελλήνων που με θάρρος εβάδισαν προς αυτόν και με το αίμα τους επότισαν και ποτίζουν το δένδρον τής Ελευθερίας.

Θα μου μείνουν αλησμόνητες αυτές οι τραγικές στιγμές τής ζωής μου και δεν θα ξεχάσω ποτέ την απανθρωπίαν των πεπολιτισμένων βαρβάρων Ούνων, που ονομάζονται Γερμανοί. Δεν υπάρχουν λέξεις πρόχειρες, με τις οποίες μπορεί κανείς να χρωματίση την βαρβαρότητα και τον σαδισμόν τών ανθρώπων, εάν κανείς δύναται να ονομάση αυτούς ‘‘ανθρώπους’’, και μάλιστα τοιούτους που θα κάμουν Ευρώπην πολιτισμένην, ισχυράν, ενωμένην και μεγάλην.

(Από το βιβλίο τού Βαρδή Β. Βαρδινογιάννη, που πολέμησε το φασισμό σε τρείς θητείες —γερμανική κατοχή, εμφύλιος, χούντα—, «Δεν θέλω να μου δέσετε τα μάτια».)

∞≈∞≈∞≈∞≈∞

 

Στη μνήμη τών νεκρών τής Εθνικής Αντίστασης. Κι αυτών που ήταν κομμουνιστές, κι αυτών που δεν ήταν. Κι αυτών που μετάλαβαν πριν την εκτέλεσή τους, κι αυτών που το αρνήθηκαν. Κι αυτών που ήταν επιστήμονες, κι αυτών που ήταν τσοπανόπουλα. Κι αυτών που πέθαναν βρίζοντας τους δημίους τους, κι αυτών που πέθαναν φωνάζοντας «είμαι αθώος». Με την καθόλου περιττή, ειδικά στις μέρες μας, υπόμνηση ότι ο φασισμός είναι διεθνικός και μπορεί να ευδοκιμήσει σε όλα τα εθνικά εδάφη. Έτσι λοιπόν:

Θάνατος στους φασισμούς – Λευτεριά στους λαούς!

Στη φωτογραφία, μικρό κορίτσι μαζεύει παπαρούνες στον τοίχο τού Σκοπευτήριου της Καισαριανής. Του gemmamou από το flickr.com