Όταν ο Λένιν έκανε ‘‘κωλοτούμπες’’ και είχε το ‘‘θράσος’’ να τις προπαγανδίζει κιόλας! (Η ‘‘οπορτούνα’’ του κερατά!)

Στον απόηχο της προπροηγούμενης ανάρτησής μας, όπου επιχειρήσαμε να αναλύσουμε τους λόγους που καθιστούν την προεκλογική τακτική τού ΣΥΡΙΖΑ ως τη βέλτιστη δυνατή για την Αριστερά στην παρούσα φάση, και εν μέσω των καθημερινών ομοβροντιών που εξαπολύονται εξ αριστερών εναντίον του για τις ‘‘κωλοτούμπες’’ του σε σχέση με την καταγγελία του μνημονίου, κρίνουμε χρήσιμο να καταφύγουμε στον Βλαδίμηρο. Στον Βλαδίμηρο της εποχής της ΝΕΠ (Νέα Οικονομική Πολιτική). Τι ήταν στην πολιτική ουσία της αυτή η περίφημη (όσο και απωθημένη και αποσιωπημένη) ΝΕΠ, μια από τις πιο εμπνευσμένες ιδέες τού Λένιν; Δεν ήταν τίποτε παραπάνω από την αναγνώριση του γεγονότος ότι οι μπολσεβίκοι είχαν απλώσει τα πόδια τους πολύ πιο έξω από όσο τους επέτρεπε το πάπλωμα των αντικειμενικών συνθηκών! Ο ενθουσιώδης αλλά επιπόλαιος βολονταρισμός τους να επιβάλουν εδώ και τώρα και μέσω διαταγμάτων και διαταγών τη ριζική αλλαγή των σχέσεων παραγωγής από καπιταλιστικές σε σοσιαλιστικές άμεσα και καθολικά, εγχείρημα έτσι κι αλλιώς ελάχιστα ευκολότερο από το να διαπλεύσεις τον Ατλαντικό ωκεανό κολυμπώντας, προσέκρουσε με πάταγο στην αμείλικτη πραγματικότητα. Η Ρωσία, το 1921, τη χρονιά δηλαδή που έγινε η στροφή στην οικονομική πολτική, έβγαινε κατεστραμμένη από τον τριετή εμφύλιο πόλεμο: η βιομηχανική παραγωγή είχε καταβαραθρωθεί και οι λίγες υποδομές που υπήρχαν στην προπολεμική, από τότε υπανάπτυκτη Ρωσία, είχαν κι αυτές διαλυθεί σχεδόν ολοκληρωτικά. Οι αγρότες, υποχρεωμένοι από τη Σοβιετική εξουσία να παραδίδουν όλο το πλεόνασμα της παραγωγής τους, άρχισαν να κρύβουν τα τρόφιμα. Η πείνα δεν άργησε να κάνει την εμφάνισή της στις μεγάλες πόλεις. Η απογοήτευση έφερε τις πρώτες μουρμούρες ανάμεσα στις μάζες που υποστήριζαν τους μπολσεβίκους. Σύντομα η δυσαρέσκεια γενικεύτηκε. Η Σοβιετική εξουσία, σταδιακά, έχανε την επαναστατική νομιμοποίησή της.  Τότε ήταν που ο Λένιν, βλέποντας το καράβι να πηγαίνει πάνω στα βράχια, αποφάσισε, εισηγήθηκε και έπεισε (όχι φυσικά χωρίς αντιδράσεις: πάντα υπάρχουν οι ‘‘καθαροί’’ και οι ‘‘μόνοι συνεπείς’’...) για τη ζωτική αναγκαιότητα της ΝΕΠ. Δηλαδή, για τη ζωτική ανάγκη που, με επίδικο ζήτημα την επιβίωση ή το τέλος τής Επανάστασης,  υποχρέωνε τους μπολσεβίκους να κάνουν «δύο βήματα πίσω» και να επαναφέρουν σε ένα ελεγχόμενο βαθμό (αλλά να επαναφέρουν!) τις καπιταλιστικές εμπορευματικές σχέσεις παραγωγής, συνεργαζόμενοι και με ξένους κεφαλαιούχους.

Τα αποσπάσματα που ακολουθούν είναι από την εισήγηση του Λένιν στο 2^ο Πανρωσικό Συνέδριο των Επιτρόπων Πολιτικής Διαφώτισης, τον Οκτώβριο του 1921. Σε όσους αναρωτηθούν καλόπιστα τι σχέση έχει ο Λένιν, οι μπολσεβίκοι και η επανάστασή τους με την προεκλογική τακτική τού ΣΥΡΙΖΑ, και γενικότερα με την πορεία που πρέπει να ακολουθήσει η Αριστερά και το πνεύμα που πρέπει να υιοθετήσει, θα θέλαμε να πούμε ότι ο μοναδικός τρόπος για να λυθούν οι απορίες τους είναι να διαβάσουν προσεκτικά. Πιστεύουμε ότι δεν θα δυσκολευτούν να διακρίνουν κάποια διδάγματα, χρήσιμα ακόμα και στις ριζικά διαφορετικές συνθήκες τής σημερινής Ελλάδας (προς διευκόλυνσή τους έχουμε τονίσει ορισμένα σημεία). Σε όσους πάλι αναρωτηθούν το ίδιο, αλλά με απορριπτική, ειρωνική ή και κοροϊδευτική προδιάθεση, θα θέλαμε να πούμε:

Σύντροφοι, καμία σχέση δεν έχει ο Λένιν, οι μπολσεβίκοι και η επανάστασή τους με τη σημερινή Ελλάδα. Καμία! Όπως ακριβώς και το δάχτυλο, με το οποίο προσπαθούμε να σας δείξουμε το φεγγάρι, δεν έχει την παραμικρή σχέση με το ίδιο το φεγγάρι!...

ЖΟЖΟЖΟЖΟЖ

ΤΟ ΛΑΘΟΣ ΜΑΣ

Στις αρχές τού 1918 υπολογίζαμε πως θα έχουμε μια ορισμένη περίοδο που η ειρηνική οικοδόμηση θα είναι δυνατή. Με τη σύναψη της ειρήνης τού Μπρεστ[1] νομίσαμε πως ο κίνδυνος απομακρύνθηκε και πως μπορούσαμε να αρχίσουμε την ειρηνική οικοδόμηση. Μα γελαστήκαμε, γιατί στα 1918 μας απείλησε —μαζί με την εξέγερση του τσεχοσλοβακικού σώματος και την έναρξη του εμφυλίου πολέμου που κράτησε ως το 1920— ένας πραγματικός κίνδυνος πολέμου. Εν μέρει κάτω από την επίδραση των προβλημάτων τού πολέμου που μας πλημμύρισαν και της απελπιστικής, θα έλεγε κανείς, κατάστασης που βρισκόταν τότε η Δημοκρατία κατά τη λήξη τού ιμπεριαλιστικού πολέμου, κάτω από την επίδραση αυτών τών παραγόντων και πολλών άλλων κάναμε το λάθος να αποφασίσουμε να περάσουμε αμέσως στην κομμουνιστική παραγωγή και κατανομή τών προϊόντων. Πιστέψαμε πως οι αγρότες με το σύστημα της υποχρεωτικής παράδοσης των πλεονασμάτων θα μας εξασφαλίσουν το ψωμί που χρειαζόμαστε, και μεις θα το κατανέμουμε στις φάμπρικες και στα εργοστάσια, κι έτσι θα έχουμε κομμουνιστική παραγωγή και κατανομή.

Δεν μπορώ να πω ότι είχαμε σχηματίσει στο μυαλό μας ένα τέτοιο ακριβώς συγκεκριμένο και καθαρό σχέδιο, αλλά τέτοιο περίπου ήταν το πνεύμα με το οποίο δρούσαμε. Αυτή, δυστυχώς, είναι η αλήθεια. Λέω: δυστυχώς, γιατί η λιγόχρονη πείρα μάς έπεισε πως ήταν λαθεμένη αυτή η ενέργεια που ερχόταν σε αντίφαση με αυτά τα οποία γράφαμε πριν σχετικά με το πέρασμα από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό, υπολογίζοντας πως χωρίς μια περίοδο σοσιαλιστικού υπολογισμού και ελέγχου δεν μπορούσαμε να φτάσουμε ούτε στην πιο χαμηλή βαθμίδα τού κομμουνισμού. Στις θεωρητικές εργασίες μας, αρχίζοντας από το 1917, όταν το πρόβλημα της ανάληψης της εξουσίας ήταν στην ημερήσια διάταξη και οι μπολσεβίκοι το παρουσίασαν σε ολόκληρο το λαό, στη φιλολογία μας υπογραμμιζόταν κατηγορηματικά πως είναι απαραίτητο το μακρόχρονο και περίπλοκο πέρασμα από την καπιταλιστική κοινωνία (και θα είναι τόσο πιο μακρόχρονο, όσο λιγότερο η κοινωνία αυτή είναι αναπτυγμένη), πέρασμα μέσω τού σοσιαλιστικού υπολογισμού και ελέγχου, έστω και μια τουλάχιστον πρόσβαση που οδηγεί στην κομμουνιστική κοινωνία.

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΥΠΟΧΩΡΗΣΗ

Αυτό το πράγμα σαν να το ξεχάσαμε, όταν μέσα στον πυρετό τού εμφυλίου χρειάστηκε να πάρουμε τα απαραίτητα μέτρα στον τομέα τής οικοδόμησης. Και η ουσία τής νέας οικονομικής μας πολιτικής σ’ αυτό ακριβώς συνίσταται, ότι δηλαδή στο σημείο αυτό πάθαμε σοβαρή ήττα και αρχίσαμε να κάνουμε στρατηγική υποχώρηση: «Εφ’ όσον δεν μας τσάκισαν τελειωτικά, ας υποχωρήσουμε κι ας αρχίσουμε την αναδιοργάνωση από την αρχή, μα πιο σταθερά.». Καμιά αμφιβολία δεν μπορούν να έχουν οι κομμουνιστές πως πάθαμε πάρα πολύ βαριά οικονομική ήττα στο οικονομικό μέτωπο, μια και συνειδητά βάζουν ζήτημα για τη νέα οικονομική πολιτική. Και στο σημείο αυτό είναι βέβαια αναπόφευκτο να βρεθεί μια μερίδα ανθρώπων σε κατάσταση απογοήτευσης, σχεδόν πανικού, και εξ αιτίας τής υποχώρησης να αρχίσουν οι άνθρωποι αυτοί να πανικοβάλλονται. Αυτό το πράγμα είναι αναπόφευκτο. Ξέρουμε πως, όταν ο Κόκκινος Στρατός υποχωρούσε, η νίκη του άρχιζε από τη στιγμή που το έβαζε στα πόδια μπροστά στον εχθρό, και κάθε φορά σε κάθε μέτωπο μια μερίδα ανθρώπων περνούσε αυτήν την περίοδο του πανικού. Μα κάθε φορά —και στο μέτωπο του Κολτσάκ και στο μέτωπο του Ντενίκιν και στο μέτωπο του Γιουντένιτς και στο πολωνικό μέτωπο και στο μέτωπο του Βράνγκελ— κάθε φορά συνέβαινε το ίδιο: αφού μας τις έβρεχαν για τα καλά, μία και κάποτε και περισσότερες φορές, εμείς επαληθεύαμε την παροιμία: «ένας δαρμένος αξίζει όσο αξίζουν δύο άδαρτοι». Αφού τις τρώγαμε μια φορά, αρχίζαμε την επίθεση σιγά, συστηματικά και προσεχτικά.

Βέβαια, τα προβλήματα στο οικονομικό μέτωπο είναι πολύ πιο δύσκολα από τα προβλήματα του πολεμικού μετώπου, μα υπάρχει μια γενική ομοιότητα στα βασικά γνωρίσματα της στρατηγικής. Στο οικονομικό μέτωπο, προσπαθώντας να περάσουμε στον κομμουνισμό, πάθαμε την άνοιξη του 1921 μια ήττα πιο σοβαρή απ’ όλες τις ήττες που μας προξένησε ο Κολτσάκ, ο Ντενίκιν είτε ο Πιλσούδσκι, μια ήττα πολύ πιο σοβαρή, πολύ πιο ουσιαστική και επικίνδυνη. Η ήττα αυτή εκφράστηκε με το γεγονός ότι η οικονομική μας πολιτική στους ανώτερους κρίκους της ήταν ξεκομμένη από τους κατώτερους και δεν οδήγησε στην άνοδο των παραγωγικών δυνάμεων, που το πρόγραμμα του Κόμματός μας έβαζε σαν βασικό και άμεσο καθήκον.

Το σύστημα της υποχρεωτικής παράδοσης των πλεονασμάτων τού χωριού, αυτός ο άμεσος κομμουνιστικός τρόπος αντιμετώπισης των προβλημάτων οικοδόμησης στην πόλη, εμπόδιζε την άνοδο των παραγωγικών δυνάμεων και στάθηκε η βασική αιτία τής βαθιάς οικονομικής και πολιτικής κρίσης που αντιμετωπίσαμε την άνοιξη του 1921. Να γιατί χρειάστηκε να γίνει αυτό που, από την άποψη της γραμμής μας, της πολιτικής μας, δεν μπορώ να το πω διαφορετικά, παρά σοβαρότατη ήττα και υποχώρηση. Ταυτόχρονα όμως δεν μπορούμε να πούμε πως η υποχώρηση αυτή μοιάζει με υποχώρηση του Κόκκινου Στρατού, με πληρη τάξη σε προκαθορισμένες θέσεις. Είναι αλήθεια πως οι θέσεις ήταν προκαθορισμένες. Αυτό μπορούμε να το ελέγξουμε, αν αντιπαραβάλουμε τις αποφάσεις που πήρε το Κόμμα μας την άνοιξη του 1921 με την απόφαση του 1918 που ανάφερα πιο πάνω. Οι θέσεις προκαθορίστηκαν, μα η υποχώρηση προς αυτές τις θέσεις έγινε (και σε πολλά μέρη τών επαρχιών γίνεται και τώρα) με αρκετή και μάλιστα υπερβολική αταξία.

[...]

ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΥΠΟΛΟΓΙΖΟΥΜΕ ΣΕ ΕΝΑ ΑΜΕΣΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΣΤΟΝ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟ

Δεν πρέπει να υπολογίζουμε σε ένα άμεσο πέρασμα στον κομμουνισμό. Πρέπει να στηρίζουμε την οικοδόμηση στο προσωπικό ενδιαφέρον τού αγρότη. Μας λένε: «Το προσωπικό ενδιαφέρον τού αγρότη στηρίζεται στην αναβίωση της ατομικής ιδιοκτησίας». Όχι, εμείς ποτέ δεν καταργήσαμε την προσωπική ιδιοκτησία στα είδη κατανάλωσης και στα εργαλεία όσον αφορά στους αγρότες. Καταργήσαμε την ατομική ιδιοκτησία τής γης, μα ο αγρότης και προηγούμενα οργάνωνε το νοικοκυριό του χωρίς να είναι η γη ατομική του ιδιοκτησία, όπως λόγου χάρη σε νοικιασμένη γη. Το σύστημα αυτό υπήρχε σε πάρα πολλές χώρες. Εδώ τίποτε το ακατόρθωτο δεν υπάρχει από οικονομική άποψη. Η δυσκολία είναι πώς να κεντρίσουμε το προσωπικό ενδιαφέρον. Πρέπει επίσης να προκαλέσουμε το ενδιαφέρον τού κάθε ειδικού, έτσι που να έχει συμφέρον από την ανάπτυξη της παραγωγής.

Ξέραμε πώς να το κάνουμε αυτό; Όχι δεν ξέραμε! Πιστεύαμε πως σε μια χώρα με αποταξικοποιημένο προλεταριάτο θα μπορούσαμε να ρυθμίζουμε την παραγωγή και την κατανομή με μια απλή κομμουνιστική προσταγή. Θα χρειαστεί να αλλάξουμε πορεία, γιατί αλλιώς δεν μπορούμε να κάνουμε το προλεταριάτο να κατανοήσει αυτό το πέρασμα. Τέτοια προβλήματα ποτέ άλλοτε δεν έβαλε η Ιστορία. Αν δοκιμάζαμε να λύσουμε το πρόβλημα αυτό κατ’ ευθείαν, με κατά μέτωπο, ας πούμε, επίθεση, θα αποτυχαίναμε. Τέτοια λάθη γίνονται σε κάθε πόλεμο και δεν τα θεωρούν λάθη. Αν δεν πέτυχε η κατά μέτωπο επίθεση, θα περάσουμε στην τακτική τού ελιγμού, στη μέθοδο της πολιορκίας και του λαγουμιού.

[1] Η Συνθήκη Ειρήνης μεταξύ Κεντρικών Δυνάμεων και της Ρωσικής Σοβιετικής Ομοσπονδιακής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας που υποχρεώθηκε να υπογράψει η κυβέρνηση των μπολσεβίκων. Η ιδέα της σύναψης ειρήνης και της απόσυρσης της Ρωσίας από τον Μεγάλο Πόλεμο ήταν μία ιδέα τού Λένιν, που αρχικά δεν συγκέντρωσε υπέρ της παρά μια μικρή μειοψηφία στο κόμμα τών μπολσεβίκων κι ακόμα πιο μικρή στα Σοβιέτ. Πολεμήθηκε σφοδρά από την ομάδα τών Αριστερών Κομμουνιστών υπό τον Μπουχάριν, τους κατ’ εξοχήν πιστούς εκείνη την περίοδο της ‘‘ιδεολογικής καθαρότητας’’  και της ‘‘επαναστατικής συνέπειας’’. Η αμείλικτη πραγματικότητα, η ακλόνητη επιμονή τού Λένιν (μαζί με τη γαϊδουρινή υπομονή του) και η ικανότητά του να πείθει μετέστρεψαν τη γνώμη τής πλειοψηφίας και η Συνθήκη τελικά υπογράφτηκε στις 3 Μαρτίου τού 1918. Η Ρωσία έχανε περίπου το 1/4  τών εδαφών της και το 1/3 τού πληθυσμού της. Αλλά η Επανάσταση έμενε ζωντανή!

Η photο είναι από το mygranma.wordpress.com