Οικονομική κρίση: Δυο, τρία πράγματα που μάλλον θα μας χρειαστεί να κρατήσουμε

Ι. Δεν υπάρχει «καλό» και «κακό» κεφάλαιο. «Κερδοσκοπικό» και «υγιές». «Παρασιτικό» και «παραγωγικό». «Ανάλγητοι τραπεζίτες» και «ανθρωπιστές βιομήχανοι». Ο Αντρέας Ανδριανόπουλος σ’ ένα παλιό του βιβλίο («Δημοκρατικός καπιταλισμός και κοινωνίας της γνώσης») έχει γράψει κάτι που είναι κατ’ αρχή σωστό: «Ό,τι επιδοτείται τείνει να πολλαπλασιάζεται». Βέβαια, επαναλάμβανε το γνωστό τροπάρι των φιλελεύθερων που έχει στόχο να αποδομήσει την έννοια της κοινωνικής πρόνοιας για όσους απολύονται από τη δουλειά τους, προωθώντας την ιδέα ότι οι άνεργοι παραμένουν εκτός εργασίας, επειδή προτιμούν να επιδοτούνται παρά να εργάζονται (τώρα να έρθει να μας τα πει αυτά). Αν το προεκτείνουμε αυτό και στο κεφάλαιο, έχουμε την απάντηση στο «δίλημμα» της Κικής ή της Κοκώς: «Ό,τι παράγει κέρδος τείνει να συγκεντρώνει τις επενδύσεις». Αν το κέρδος προκύπτει από την παραγωγή παιδικών παπουτσιών, αυτοκινήτων ή απορρυπαντικών, το κεφάλαιο πηγαίνει σε αυτά όπως οι καρφίτσες στον μαγνήτη. Αν στερέψει το κέρδος εκεί και αρχίσει να προκύπτει από το εμπόριο του χρήματος, το κεφάλαιο —που μπορεί κάλλιστα να έχει προκύψει από την παραγωγή παιδικών παπουτσιών, αυτοκινήτων ή απορρυπαντικών, στην πραγματικότητα από εκεί έχει κάποτε προκύψει— θα αλλάξει δρομολόγιο και θα κατευθυνθεί στο εμπόριο του χρήματος και στις παραφυάδες (παράγωγα) του. Το γεγονός ότι είμαστε όλοι εναντίον της «κακής» Τράπεζας Χ, Ψ ή Ω που προεξοφλεί μόλις τη μία από τις δέκα επιταγές πελατών του Χ, Ψ ή Ω βιοτέχνη στο Περιστέρι δεν σημαίνει ότι η Toyota Worldwide ή η U.S. Steel είναι οι καλοί της ιστορίας.

ΙΙ. Διαβάζουμε και ακούμε συχνά τη θλιβερή αναγγελία: «η μεσαία τάξη πέθανε». Περίεργο πράγμα να πεθαίνει κάτι που δεν υπήρξε ποτέ, αλλά ας μη το κάνουμε αυτό θέμα. Εκείνο που έχει σημασία είναι ότι όλη αυτή η κατηγορία ανθρώπων (στην οποία, για να τα λέμε όλα, ανήκουμε κι εμείς) που αποκαλείται είτε ‘μεσαία τάξη’, είτε ‘νέα μικροαστική τάξη’, είτε ‘διανοητικά εργαζόμενοι’, είτε ‘επιστημονικό προλεταριάτο’, είτε ‘άσπρα κολάρα’ —της οποίας μεγάλο μέρος απασχολείται στον δημόσιο τομέα— έχει μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να σημειώσει αυτό που παρατηρεί (ο δρόμος της «κοινωνικής ανόδου» είναι διπλής κυκλοφορίας) και αυτό που συναισθάνεται: Ο μοναδικός λόγος για τον οποίο μέχρι τώρα της φαινόταν μονόδρομος είναι γιατί κοίταζε μόνο από το δεξί παράθυρο· από τη μεριά δηλαδή του ρεύματος της ανόδου. Αυτό είναι μια σχεδόν φυσική τάση για όσους κάθονται στη θέση του συνοδηγού που τους κάνει όχι μόνο να μη κοιτούν τα «πίσω καθίσματα», αλλά και να ξεχνούν ότι άλλο συνοδηγός, άλλο συνεταίρος κι άλλο Διευθύνων Σύμβουλος. Το τράνταγμα που προκαλεί το εν εξελίξει U-turn ας μη πάει χαμένο…

ΙΙΙ. Αυτό το U-turn δεν θα είναι στιγμιαίο ούτε χωρίς στάδια και φάσεις. Ο δρόμος είναι μακρύς και ευκαιρίες θα υπάρξουν. Ας μην απογοητευόμαστε επειδή προς το παρόν είμαστε φωνή βοώντος εν τη ερήμω. Things change. Αρκεί να βάλουμε το μυαλό μας να δουλέψει και να μην αρκούμαστε να τρέχουμε πάνω-κάτω σαν παλαβοί.


Η εικόνα από το babybird.wordpress.com