Απορίες με τη Douzina (Β´ μέρος)

ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΜΕ την κριτική ανάλυση του άρθρου τού Κώστα Δουζίνα (ΚΔ) που δημοσιεύτηκε στην Αυγή τής προηγούμενης Κυριακής. Όπως και στο Α´ μέρος της, παραθέτουμε τα προς συζήτηση αποσπάσματα με διαφορετική γραμματοσειρά και χρώμα και σχολιάζουμε κατόπιν.

3.

Η καπιταλιστική αντεπανάσταση της λιτότητας —ο ιστορικός καταλύτης της αλλαγής— ανοίγει τη δυνατότητα μιας διάρρηξης του φαύλου κύκλου της διαμαρτυρίας, στιγμιαίας έκρηξης και επιστροφής στην κανονικότητα.

«Καπιταλιστική αντεπανάσταση»;;; Τι συμβαίνει εδώ; Έχουμε να κάνουμε άραγε με ένα lapsus calami, ένα ‘‘γλίστρημα’’ της πένας, σύμφωνα με το φαινόμενο που ο Φρόιντ ονόμασε παραπραξία, όπου άλλο θέλουμε να πούμε (ή να κάνουμε, ή να διαβάσουμε κ.λπ., κ.λπ.) κι άλλο λέμε; Σε μία τέτοια περίπτωση πρέπει να αποφασίσουμε αν αυτό το εκ παραδρομής λάθος είναι αθώο και άνευ σημασίας ή, αντίθετα και σύμφωνα με τη φροϊδική προσέγγιση, αποκαλύπτει μέσω τής γλώσσας σκέψεις που ανήκουν στην περιοχή τού ασυνείδητου. Πάμε ανάποδα, μια και δεν μπορούμε να ψυχαναλύσουμε τον ΚΔ: δεν είναι λίγο απίθανο να έχουμε να κάνουμε με ένα τυπικό εκφραστικό λάθος, αν σκεφτούμε πως ο ΚΔ είναι πολυδιαβασμένος και πολυγραφότατος; Από την άλλη, αν δεν πρόκειται περί λάθους, αθώου ή μη, τότε ασφαλώς έχουμε να κάνουμε με ξεκάθαρα εκφρασμένη πεποίθηση: για τον ΚΔ η επίθεση του κεφαλαίου, επίθεση αμυντικογενή, για να περισώσει το έχει του, ισοδυναμεί με αντεπανάσταση. Σε κάθε περίπτωση, είτε lapsus calami, είτε πεποίθηση το ερώτημα προκύπτει αυτομάτως: αν ό,τι συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα, προεικόνισμα του τι θα συμβεί αύριο μεθαύριο στον ευρωπαϊκό Νότο αλλά και σε όλη την ευρωζώνη, αντιπροσωπεύει την αντεπανάσταση, ποια είναι η επανάσταση που ανατρέπεται;

Θέλει και ρώτημα; Είναι ο μεταπολεμικός συμβιβασμός μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας τον οποίο ασφαλώς και έχει κατά νου ο ΚΔ όταν γράφει αυτές τις γραμμές. Μόνο που αυτός ο συμβιβασμός δεν αντιστοιχεί σε καμία δήθεν επανάσταση που τάχα ανατράπηκε! Η ‘‘επανάσταση’’ που ανατράπηκε είναι μία ...φαντασίωση! Γιατί, χοντρικά μιλώντας, η ‘‘επανάσταση’’ δεν ήταν παρά μία συμφωνία κυρίων: «Τέλος τα κανόνια. Σας δίνουμε όσο βούτυρο θέλετε. Μόνο μην αμφισβητήσετε την εξουσία μας και τη δυνατότητα που απορρέει από αυτήν να κηρύσσουμε όποτε το επιβάλλουν τα συμφέροντά μας κατάσταση εξαίρεσης». Αυτή η συμφωνία κυρίων —μια συμφωνία που έχει πλέον αθετηθεί από τη μεριά τών κυρίαρχων— είναι ό,τι ο ΚΔ βαφτίζει επανάσταση! Γεγονός που επιβεβαιώνει για μία ακόμα φορά κάτι που πολλάκις έχουμε πει από εδώ: Ανεξάρτητα από διακηρύξεις, πύρινους λόγους, ή παθιασμένες διαλέξεις σε φοιτητικά αμφιθέατρα, μεγάλο τμήμα τής Αριστεράς στις χώρες τού εδραιωμένου καπιταλισμού, με πρώτο και καλύτερο το στρώμα τών διανοουμένων της, εσωτερίκευσε μέχρι το τελευταίο κομματάκι τής ψυχής της την Ήττα τού 20^ου αιώνα και το Τέλος τής Ιστορίας!

Βέβαια, το συλλογικό Υπερεγώ τής Αριστεράς ανθίσταται και δεν αφήνει σε πλείστες όσες περιπτώσεις αυτή την εσωτερίκευση ανενόχλητη. (Φαίνεται ότι το  ίδιο συμβαίνει και στην περίπτωση του ΚΔ. Πώς αλλιώς να εξηγήσει κανείς το ότι, λίγες λέξεις παρακάτω, σαν να υπαναχωρεί, αποκαλώντας αυτή την ‘‘επανάσταση’’ κανονικότητα;). Τι θα νικήσει; Η αποδοχή τής Ήττας μέσω τών απαραίτητων εκλογικεύσεων, ή η Φωνή τού απωθημένου οράματος Gens Una Sumus και άρα Omnia Sunt Communia; Ποιος μπορεί να το πει; Και ποια καλύτερη ιδέα από το να προσπαθεί κανείς να ενώσει τη φωνή του με αυτή τη Φωνή, για να την κάνει πιο δυνατή; Να γιατί δεν τα παρατάμε!

4.

Αλλά η σοφία του πλήθους που υιοθέτησε τον ΣΥΡΙΖΑ αποδείχτηκε μεγαλύτερη από κόμματα, ηγεσίες η διανοούμενους. [...] Στις πλατείες οι δικτυώσεις, δεξιότητες και συνεργασίες που μαθαίνουμε για τη δουλειά μας έγιναν πολιτικά εργαλεία ενάντια στις αρχές της πειθαρχίας, της κάθετης οργάνωσης και αυταρχικής διοίκησης του μεταφορδικού καπιταλισμού.

Κι εδώ, θυμώνουμε πάλι! Για διάφορες αιτίες. Αρχίζουμε από τη μη επιδεχόμενη την παραμικρή αμφισβήτηση, καθώς σ’ αυτήν ο ΚΔ συλλαμβάνεται να διαπράττει μία ακόμα καραμπινάτη λαθροχειρία, εκτός τού ανασκολοπισμού τού μακαρίτη Μπένγιαμιν που εξηγήσαμε στο Α´ μέρος! —οι λαθροχειρίες και το στραμπούληγμα εννοιών και καταστάσεων δεν είναι κι αυτά ίδιο τού ‘‘σταλινισμού’’ ή κάνουμε λάθος; ;-)

Όπως βάφτισε ‘‘επανάσταση’’ το μεταπολεμικό consensus, έτσι και τώρα επιχειρεί να παρουσιάσει τον μεταφορντικό καπιταλισμό ως το ακριβώς αντίθετό του! Γιατί είναι ακριβώς ο μεταφορντικός δυτικός καπιταλισμός που ‘‘κήρυξε’’ τον πόλεμο στις «αρχές τής πειθαρχίας», στην «κάθετη οργάνωση» και στην «αυταρχική διοίκηση» του βιομηχανικού καπιταλισμού! Είναι ο μεταφορντικός καπιταλισμός τών υπηρεσιών και της ‘‘έξυπνης’’, ευέλικτης βιομηχανίας για ‘‘έξυπνους’’ καταναλωτές που, ενσωματώνοντας αιτήματα της εργατικής τάξης και των κινημάτων αμφισβήτησης του κατεστημένου (του κατεστημένου γενικά και αόριστα), τα οποία ξέσπασαν κατά τη δεκαετία τού ’60, προσπάθησε και πέτυχε σε μεγάλο βαθμό να αξιοποιήσει την πρωτοβουλία και αυτενέργεια των εργαζομένων και, την ίδια στιγμή, να παρουσιαστεί ως ο ‘‘χαρούμενος’’ και ‘‘αντιαυταρχικός’’ καπιταλισμός που απελευθερώνει τους ανθρώπους! Είναι χάρη σ’ αυτή την ‘‘απελευθέρωση’’ που ο εργαζόμενος μπορεί να πηγαίνει στη δουλειά του χωρίς το άγχος να προλάβει να χτυπήσει εγκαίρως την κάρτα παρουσίας, να αποκαλεί τον Gates Bill ή να εμφανίζεται στις casual Fridays με T-shirt και jean. Πώς γίνεται να τα αγνοεί όλα αυτά ο ΚΔ, από τη στιγμή που τα ξέρουν και τα μικρά παιδιά, πώς γίνεται να του έχει διαφύγει αυτό ελπιδοφόρο Νέο Πνεύμα τού καπιταλισμού; Πιο εύκολα μπορούμε να πιστέψουμε ότι στις 21 Δεκεμβρίου έρχεται το τέλος τού κόσμου παρά κάτι τέτοιο! Και να γιατί μιλήσαμε για καραμπινάτη λαθροχειρία.

Ωραία. Βρήκαμε το ‘‘έγκλημα’’. Ποιο είναι το κίνητρο; Δεν μπορούμε να μπούμε στο μυαλό ενός διαπρεπούς καθηγητή Πανεπιστημίου και δη Λονδρέζικου τοιούτου. Πάντως, μία βάσιμη ανάγνωση είναι η εξής: Στα πλαίσια ίσως μιας κάποιας φοβίας που διακατέχει πολλούς αριστερούς μήπως και υποπέσουν στο ‘‘αμάρτημα’’ του οικονομισμού σε συνδυασμό και με την προτεραιότητα που δίνει σε αιτήματα αυτονομίας και αυτοκαθορισμού, ο ΚΔ  εστιάζει στα μη πρωταρχικά δεινά τού καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (αυταρχικότητα, επιβολή, διευθυντικό δικαίωμα και τα σχετικά), χωρίς να προσέχει ότι στη φόρα του επάνω στραμπουλάει βάναυσα την πραγματικότητα. Φυσικά, για έναν άνθρωπο που δουλεύει σαν τον σκύλο και αμείβεται, προφανώς στα πλαίσια τής ‘‘δίκαιης’’ ανταλλαγής εργασίας με μεταβλητό κεφάλαιο,  ακριβώς και επίσης σαν έναν σκύλο (400 ευρώ μηνιαίως), η αξία μιας τέτοιας προσέγγισης είναι μηδαμινή. Αυτό όμως είναι δικό του πρόβλημα, έτσι δεν είναι; Στο κάτω-κάτω, η εργατική τάξη ανέκαθεν υστερούσε στο να συλλαμβάνει εγκαίρως το πνεύμα τών καιρών...

Προχωρώντας παρακάτω σε πιο ανοιχτά και εκκρεμή ζητήματα, στεκόμαστε σε μια μεγάλη και βαριά κουβέντα τού ΚΔ: «σοφία τού πλήθους»! Και μάλιστα σοφία «που αποδείχτηκε μεγαλύτερη από κόμματα, ηγεσίες η διανοούμενους». Γουάου! Αναρωτιόμαστε ποια ήταν αυτά τα στοιχεία του πλήθους τών πλατειών που τον έκαναν να μιλάει για «σοφία». Ήταν άραγε σοφία η γραμμή «όχι κόμματα – όχι ιδεολογίες»; Ήταν μήπως σοφία το σύνθημα (και το αίσθημα) «οι τρακόσοι στο Γουδί»; Είχε τίποτε από σοφία το κυνηγητό σαν το σκυλί ενός κακόμοιρου (κακόμοιρου, αλλά καθόλου κακομοίρη, αφού έσωσε συμβολικά την τιμή τής Αριστεράς!) που είχε το ‘‘θράσος’’ να κατέβει στην πλατεία Συντάγματος με μια Κόκκινη Σημαία; Κι αν υποθέσουμε ότι όλα αυτά είναι δείγματα σοφίας, από πού άραγε προήλθε αυτή η σοφία; Ποιο πνεύμα επιφοίτησης κατέβηκε κι από πού ξεπρόβαλε και φώτισε το πλήθος, το ίδιο πάνω-κάτω πλήθος που, ούτε καν δύο συμπληρωμένα χρόνια πριν, έδινε στον δικομματισμό 77,39% και στη σύμπασα Αριστερά 12,82%; Και πού στο διάβολο εξαφανίστηκε αυτό το πνεύμα ένα μόλις χρόνο μετά τις πλατείες και οδήγησε ένα διόλου ευκαταφρόνητο τμήμα τού πλήθους στη ‘‘στοργική’’ αγκαλιά τού Μιχαλολιάκου και τής Χρυσής Αυγής του; Περίεργα όλα αυτά, μα την πίστη μας! Περίεργα και ό,τι ακριβώς φοβάται ο ΚΔ σαν το λιβάνι: λίγο ...οικονομίστικα! Γιατί, αν μας απαντούσε ο ΚΔ, την ανάγκη θα μας υποδείκνυε ασφαλώς ως πηγή τής σοφίας τού πλήθους —τι άλλο; Ξεχνώντας (σαν καλός οικονομιστής) ότι βεβαίως και «ανάγκα και Θεοί πείθονται», με τη μόνη διαφορά όμως ότι το τι και ποιος θα τους πείσει εξαρτάται κι από μερικά άλλα ‘‘πραγματάκια’’. Την ιδεολογία, ας πούμε. Αυτό δηλαδή που απεχθανόταν το ‘‘σοφό’’ κατά τα άλλα πλήθος, σύμφωνα με τη ‘‘σοφή’’ ετυμηγορία τού κυρίου καθηγητή...

Κι άλλες απορίες (και αιτίες θυμού): Γιατί άραγε, αφού «η σοφία του πλήθους που υιοθέτησε τον ΣΥΡΙΖΑ [Σημ. συντ.: και λίγο τη Χρυσή Αυγή!] αποδείχτηκε μεγαλύτερη από κόμματα, ηγεσίες η διανοούμενους», γιατί να μη γράψουμε στα παλιά μας τα παπούτσια τον μεγάλο Antonio και να  αναγορεύσουμε το πλήθος ως τον Νέο Ηγεμόνα; Τι χρείαν έχωμεν και του ΣΥΡΙΖΑ και του ΚΚΕ και της ΑΝΤΑΡΣΥΑ και οποιουδήποτε άλλου δικού μας κόμματος, υπάρχοντος ή μελλοντικού; Γιατί να μην αναφωνήσουμε όλοι: «Κάτω τα κόμματα – Κάτω οι ιδεολογίες τους και οι σημαίες τους – Ζήτω το πλήθος!»; Αυτό δεν προκύπτει από τα συμφραζόμενα του ΚΔ; Στην καλύτερη περίπτωση: Τι εμποδίζει κάποιους από το πλήθος να βγάλουν αυτό το συμπέρασμα; Η ‘‘σοφία’’ τους; Ας γελάσουμε! Κι έπειτα, αφού το πλήθος ξεπέρασε σε σοφία τούς πάντες όλους —«κόμματα, ηγεσίες ή διανοούμενους»—, γιατί αλήθεια να συμμετάσχει σε «κλαδικές και τοπικές συνελεύσεις» τις οποίες ο ΚΔ μάς καλεί να οργανώσουμε; —από την εφημερίδα στην οποία γράφει είναι φανερό ποιους καλεί να τις οργανώσουν. Τι να έρθει να κάνει το πλήθος σε συνελεύσεις που οργανώνονται από ανθρώπους που είναι λιγότερο σοφοί απ’ όσο εκείνο; Γιατί να θυσιάσει την αυτονομία του συναθροιζόμενο σε τόπο και χρόνο που έχουν ορίσει άλλοι; Μόνο και μόνο για να τους ακούσει να του λένε «είμαστε οι πλατείες και είμαστε παντού», όπως μας προτείνει στον επίλογο του άρθρου του να βροντοφωνάξουμε ο ΚΔ; Ή για να τους ακούσει να του λένε «εμπρός, να ανακαταλάβουμε τις πλατείες!»; Μα τι να τα κάνει αυτά το πλήθος; Εκείνο δεν είναι ο Νέος Ηγεμόνας, και μάλιστα με τη τζίφρα τού ίδιου του ΚΔ; Θα φάει την ώρα του για να ακούει παρακατιανούς;

Αντί επιλόγου

Όπως ξαναγράφαμε πρόσφατα, αναφερόμενοι σε ένα γραφτό τού Νικόλα Σεβαστάκη, από τους διανοούμενους της Αριστεράς περιμένουμε πολλά. Λυπούμαστε πολύ, αλλά στο συγκεκριμένο άρθρο του ο Κώστας Δουζίνας μάς απογοήτευσε οικτρά. Όχι βέβαια επειδή διατύπωσε απόψεις και πήρε θέσεις με τις οποίες εμείς διαφωνούμε ριζικά. Αλλά γιατί στην προσπάθειά του να πείσει συνελήφθη κλέπτων οπώρας.

Για εμάς αυτό είναι ένα από τα θανάσιμα αμαρτήματα της Αριστεράς. Κι επειδή δεν πιστεύουμε σε καμία αυτοφυή σοφία του πλήθους, αλλά μόνο στην καλλιεργημένη με κόπο και φροντίδα, πρώτα και κύρια από όσους, στα χαρτιά τουλάχιστον, είναι κατάλληλα εξοπλισμένοι για να το διαφωτίσουν (ναι! δεν φοβόμαστε τη λέξη!), έχουμε επιπλέον την εντύπωση πως είναι και το τελευταίο που χρειάζεται για να γίνει κάποια μέρα όντως σοφό...

ΥΓ Η πικρή μας εμπειρία μάς υποχρεώνει να παραπέμψουμε για το ζήτημα του φαινομένου τών πλατειών σε μία παλαιότερη και επίκαιρη τότε ανάρτησή μας προς αποφυγή παρανοήσεων.  

Στη photo, ο Κώστας Δουζίνας σε κάποια διάλεξή του. Την επιλέξαμε γιατί το στιγμιότυπο εικονογραφεί με αρκετά μεγάλη ακρίβεια την ένταση και το μέγεθος των αποριών μας για το συζητούμενο άρθρο...