Ένας θάνατος – τρεις αθάνατες σκηνές

ΧΘΕΣ ΒΡΑΔΥ, όλοι το ξέρουν πια, ο Θόδωρος Αγγελόπουλος τραυματίστηκε θανάσιμα κατά τη διάρκεια γυρισμάτων για να καταλήξει ελάχιστες ώρες αργότερα. Κατά μια έννοια, «πήγε στον πόλεμο και πήγε τού σκοτωμού». Μπορείς να το πεις κι έτσι, αφού, για δεκαετίες, έδινε μάχες και μάχες για να υποτάξει τη σατανική μαγεία τής εικόνας και να τη φέρει στα μέτρα του, να την κάνει ‘‘αγγελική’’, όπως θα έλεγε κάποιος, λογοπαίζοντας.

Για το έργο του δεν θέλουμε να πούμε τίποτε ειδικό και συγκεκριμένο. Υπάρχουν άλλοι πολύ πιο γνώστες και κατά τεκμήριο αρμοδιότεροι. Κι έπειτα, όσο κι αν μας σημάδεψαν κάποιες ταινίες του, όσο κι αν μας συγκίνησαν δεν είναι δικός μας. Πα’ να πει, η γενιά μας δεν πρόλαβε να μεγαλώσει με τις ταινίες του. Κυρίως τις πρώτες, τις πολιτικές, αλλά και τις μεταγενέστερες, αυτές που προσπαθούσαν να μιλήσουν για το ανθρώπινο δράμα. Άλλη γενιά είχε την τύχη, η περίφημη γενιά τού Πολυτεχνείου και η αμέσως μετά. Εμείς τις γνωρίσαμε κάπως ‘‘εκ των υστέρων’’ —άλλες εποχές οι δικές μας· λιγότερο μίζερες, περισσότερο κενές. Να πούμε πάντως ότι από την πρώτη ταινία που είδαμε, τον «Θίασο», τον κατατάξαμε στους μεγάλους κινηματογραφιστές. Κι αυτό δεν άλλαξε, επειδή έτυχε κάποιες πιο πρόσφατες να μη μας ενθουσιάσουν το ίδιο. Αμετάκλητα μεγάλος λοιπόν. Και βέβαια, να πούμε και το άλλο: Μπορεί να μην ήταν δικός μας, επειδή δεν ήταν της εποχής μας, αλλά τον θεωρούσαμε δικό μας πολιτικά. Και η ‘‘ετυμηγορία’’ βγήκε πάλι με την πρώτη. Από τον «Θίασο». (Αν δεν είναι δικός σου εκείνος που, ανεξάρτητα από την όποια κριτική στάση, παίρνει το μέρος σου σ’ έναν εμφύλιο, ποιος είναι;)

ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ, διαλέγουμε τρεις σκηνές.

Η πρώτη είναι το τέλος τού «Θίασου», το τέλος τού εκτελεσμένου, νεκρού αδελφού. Ένα τέλος που, όπως μας έχουν πει οι επίτιμοι, έκανε τις κινηματογραφικές αίθουσες να σείονται από τα χειροκροτήματα. Κι εκεί, δεν είχε Κουκουέδες και Ρηγάδες και Εκκετζήδες. Εκεί, τα χέρια ήταν ενωμένα στο χειροκρότημα –κάποτε και τα μάτια: στα δάκρυα…

Η δεύτερη είναι από το «Ταξίδι στα Κύθηρα». Και βέβαια, είναι ο χορός τού Κατράκη.

Η τρίτη είναι η εκπληκτική σκηνή τού άγαμου γάμου από το «Μετέωρο βήμα τού πελαργού», με τη μουσική επένδυση της εξαιρετικής Ελένης Καραΐνδρου. Όπου δύο άνθρωποι χωρίζονται από ένα ποτάμι και τα σύνορα, την ίδια ακριβώς στιγμή που ενώνονται…

ΚΑΛΟΤΑΞΙΔΟΣ. Έτσι έγραψε ένας επίτιμος κάπου. Έτσι γράφουμε κι εμείς.