ΤΟ «ΚΑΠΝΙΣΜΕΝΟ ΤΣΟΥΚΑΛΙ» είναι ένα μεγάλο ποίημα του Γιάννη Ρίτσου, γραμμένο στη Λήμνο όπου ήταν εξόριστος, μέσα σε τρεις μήνες (από τον Δεκέμβριο του 1948 μέχρι τον Φεβρουάριο τού 1949), μεσούντος δηλαδή του εμφυλίου. Στον πολύ κόσμο (μέσα κι εμείς!) έγινε γνωστό από τη μελοποίησή του σε σύνθεση του Χρήστου Λεοντή και ερμηνείες τού μεγάλου Νίκου Ξυλούρη, της Τάνιας Τσανακλίδου και του Βασίλη Μπάρνη. Ένα από τα πιο πολυακουσμένα τραγούδια τού δίσκου είναι αυτό:
ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΛΟΓΙΑ τού καθηγητή κοινωνιολογίας Κωνσταντίνου Τσουκαλά (ναι, αυτού του μέχρι πρόσφατα κριτικού υποστηρικτή τής ‘‘Μεγάλης Δημοκρατικής Παράταξης’’, aka ΠΑΣΟΚ) κατά την παρουσίαση του πιο πρόσφατου βιβλίου τού Έρικ Χομπσμπάουμ «Πώς να αλλάξουμε τον κόσμο. Ιστορίες τού Μαρξ και του μαρξισμού», όπως τα δημοσίευσε η «Αυγή» την Κυριακή που μας πέρασε, μου ήρθε στο μυαλό, σε μια σπάνια έκλαμψη έμπνευσης, μια παραλλαγή των στίχων που μόλις ακούσατε τραγουδιστά. Την παραθέτουμε, εν γνώσει όλων των συνεπειών του νόμου περί αλλοίωσης πνευματικού έργου:
Και να αδερφέ μου που μάθαμε να μαρξολογούμε
όμορφα-όμορφα κι απλά.
Καταλαβαινόμαστε τώρα —δε χρειάζονται περισσότερα.
Κι αύριο λέω θα γίνουμε ακόμα πιο απλοί
θα βρούμε αυτά τα λόγια που παίρνουνε το ίδιο βάρος σ' όλες
τις καρδιές, σ' όλα τα χείλη,
έτσι να λέμε πια τα σύκα: φρου-φρου, και τη σκάφη: αρώματα,
κ’ έτσι που να χαμογελάνε οι άλλοι και να λένε: «τέτοια
μαρξιστικά
σου φτιάχνουμε εκατό την ώρα». Αυτό θέλουμε κι εμείς.
Γιατί εμείς δεν τραγουδάμε για να χωρίσουμε, αδελφέ
μου, τον κόσμο
εμείς τραγουδάμε για να μονιάσουμε τον κόσμο.
ΤΙ ΠΕΡΙΕΙΧΕ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ του Κωνσταντίνου Τσουκαλά και απελευθέρωσε τέτοια έμπνευση; Πολλά και διάφορα (μπορείτε να τα δείτε μπαίνοντας στο σχετικό link που παραθέτουμε στο τέλος του σημειώματος). Εκ των οποίων τα κατ’ εξοχήν ‘‘εμπνευσιογόνα’’ ήταν οι ακόλουθες σκέψεις (τα bold δικά μας):
1. Αυτή η αστάθεια, την οποία ο Χομπσμπάουμ επισημαίνει ήδη το 2008, έχει γίνει σήμερα δομικό στοιχείο του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Δεν ξέρω αν θα καταρρεύσει ο καπιταλισμός. Αλλά δεν είναι δυνατόν να αλλάξουμε τον κόσμο, αν δεν κατανοήσουμε τις νέες δυνάμεις, οι οποίες φαίνεται να διαμορφώνουν ένα σύστημα που δεν έχει πλέον καμία σχέση με αυτό που γνωρίσαμε. Καπιταλισμός βέβαια υπάρχει. Εκείνο που αλλάζει είναι, πρώτα-πρώτα, οι ιδεολογικές, αξιακές και ηθικές μορφές, οι οποίες αναπτύσσονται στο λεγόμενο, μαρξικά, εποικοδόμημα. Ιδέες όπως η επιείκεια, η κοινωνική δικαιοσύνη, η ανακατανομή του εισοδήματος, η αναζήτηση ενός καλύτερου κόσμου, όλα αυτά που αποτελούσαν θεμελιώδες μέρος του ευρωπαϊκού πολιτισμού και Διαφωτισμού τα τελευταία διακόσια χρόνια, έχουν περίπου εξαφανιστεί από την πολιτική γλώσσα. Και αν ακόμα ορισμένοι αναφέρονται σ’ αυτά, είτε δεν τα πιστεύουν είτε λειτουργούν σαν άλλοθι. Δεν υπάρχει πρόταγμα προς καλύτερες και πιο δίκαιες κοινωνίες· συμβαίνει το αντίθετο: η δυναμική της Ιστορίας σήμερα, σε όλο τον κόσμο, είναι η αύξηση των ανισοτήτων, η αύξηση της αδικίας, η ένταση των ταξικών συγκρούσεων ανάμεσα σε ένα κεφάλαιο που κινείται ελεύθερα σε όλο τον κόσμο και τους εργαζόμενους.
2. Πού θα καταλήξει όλο αυτό; Δεν ξέρω, αλλά θα ήθελα να επισημάνω και έναν άλλον κίνδυνο, ο οποίος για μένα είναι πολύ σημαντικός. Σήμερα, μέσα στο παγκόσμιο σύστημα, όλοι μας, δημοκράτες και μη, ανεπτυγμένοι και φτωχοί, Κίνα, Ινδία, Αμερική, Ευρώπη, όλοι ζούμε υπό τον αστερισμό της ανταγωνιστικότητας. Αυτή είναι η θαυμαστή λέξη που φαίνεται να κινεί τα πάντα: η ανταγωνιστικότητα. Στις επιταγές της οφείλουν να υποκλιθούν όλες, χωρίς εξαίρεση, οι άλλες αξιακές προδιαγραφές της Δύσης. Εάν λοιπόν σκεφτούμε ότι η μεσαία τάξη, ακόμα και αν δεν εξαφανίζεται, φθίνει (στο σύνολό της: είτε των υπαλλήλων είτε των μικροαστών είτε εκείνων που είναι μικροεπιχειρηματίες και μικροεπιτηδευματίες), τότε, επίσης, φοβούμαι, φθίνει και η εσωτερική συνοχή της θεμελιώδους αξίας που κουβαλάμε όλοι μας: της δημοκρατίας. Η δημοκρατία, από την εποχή του Ρουσώ σημαίνει συναίνεση, κοινωνικό συμβόλαιο, μια κοινωνία που συμφωνεί βασικά στις προϋποθέσεις του κοινωνικού γίγνεσθαι. Από τη στιγμή όμως που αυτές οι προϋποθέσεις δεν έχουν μέσα τους το αίτημα της κοινωνικής δικαιοσύνης, της επιείκειας και της ανακατανομής, τότε κινδυνεύει να καταρρεύσει η συναίνεση. Δεν ξέρω ποια θα είναι η κατάληξη. Ούτε ξέρουμε, κι αυτό το τονίζει ο Χομπσμπάουμ, ποιες μπορεί να είναι οι νέες μορφές συλλογικών υποκειμένων, οι οποίες θα κινήσουν την Ιστορία.
3. Εάν δεν κατανοήσουμε –και με αυτό θέλω να κλείσω– τις εξαιρετικά σύνθετες διαμεσολαβήσεις ανάμεσα στην εξέλιξη των οικονομικών μεγεθών, την εξέλιξη των ιδεών και των αξιών και στη διαφαινόμενη εξέλιξη των πολιτικών συστημάτων (για να γυρίσω πάλι στον Μαρξ, αυτό είναι στοιχειώδες κομμάτι της σφαιρικής αντιμετώπισής του, της ιστορίας δηλαδή του γίγνεσθαι)· εάν δεν γίνει κατανοητή η εξαιρετικά περίπλοκη αυτή σχέση η οποία μας απομακρύνει ολοένα και περισσότερο από τις ηθικές και αξιακές αφετηρίες του Διαφωτισμού, μέρος των οποίων είναι και ο μαρξισμός, τότε φοβάμαι ότι θα βρεθούμε προ εκπλήξεων. Η δημοκρατία προϋποθέτει συναίνεση. Αν χάσουμε τη συναίνεση, αν η οικονομική απληστία και αλαζονεία των λεγόμενων αγορών οδηγήσει σε μείωση ή παρακμή της συνοχής των κοινωνιών, δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι πού θα πάει το πράγμα. Και –εγώ δεν είμαι ούτε αισιόδοξος ούτε απαισιόδοξος– σε αυτή την ανάγκη αναδιατύπωσης και ανακατανόησης των νέων πραγματικοτήτων στο οικονομικό, το πολιτικό, το αξιακό πεδίο έγκειται και η αναγκαία προϋπόθεση για να αλλάξουμε τον κόσμο, όπως μας λέει ο Χομπσμπάουμ, ενενήντα πέντε χρονών σήμερα, και μας πείθει ότι πρέπει να συνεχίσουμε την προσπάθεια.
Από την άποψη αυτή, καθώς και εγώ παραμένω αμετανόητος μαρξιστής, η πίστη του Χομπσμπάουμ λειτούργησε, κατά κάποιον τρόπο, ως βάλσαμο μέσα μου.
ΛΟΙΠΟΝ, ΤΙ ΛΕΤΕ; Δικαίως με επισκέφτηκε η έμπνευση να αλλάξω τα φώτα στο «Καπνισμένο Τσουκάλι»; Κι αξίζει τον κόπο η όποια ποινή μας για αλλοίωση πνευματικού έργου;
INFO: Το απομαγνητοφωνημένο κείμενο της παρουσίασης του Κων/νου Τσουκαλά στην «Αυγή».
Η εικόνα είναι από το clown-ministry.com
26 σχόλια:
http://aristeripolitiki.blogspot.com/2012/01/blog-post.html
Ίδιο ακριβώς θέμα
Συμπτώσεις ..............
Φίλε Νικόλα,
Καλώς ήρθες και Καλή Χρονιά!
Ναι, ίδιο ακριβώς θέμα. Εμείς όμως καταπιαστήκαμε με τη "μαρξιστική" του παραλλαγή και τη διακίνησή του σε αριστερά κανάλια διανομής... ;-)
Τα λέμε
Φίλε Leftg700, συγχαρητήρια για την τόλμη σου να τα "βάλεις" με έναν διανοούμενο που είναι κατά κάποιο τρόπο untoucheable, υπό την έννοια ότι οι άποψεις του πολλές φορές (φαίνεται να) είναι υπεράνω κριτικής σε μια ορισμένη αριστερά.
Περιττό να σημειώσω τη συμφωνία μου στο κείμενό σου.
Βεβαια, πάντα χρειάζεται η προσοχή μήπως πέσουμε στο αντίστροφο λάθος -δηλ. να καταλήξουμε στο συμπέρασμα "ε, καλά, καπιταλισμό είχαμε και πριν το μνημόνιο, καπιταλισμό έχουμε και τώρα -δεν άλλαξε και τίποτα".
Ο πυρήνας του καπιταλισμού παραμένει αμετάβλητος. Ο τρόπος όμως που προσπαθεί να αναπαραχθεί όχι. Και όπως βλέπουμε (και) στην Ελλάδα της κρίσης, όταν το κεφάλαιο "ζοριστεί" γίνεται αδίσταχτο απέναντι στις υποτελείς τάξεις.
Οι νέες εξελίξεις προφανώς και απαιτούν τροποποίηση της τακτικής της αριστεράς, πριν απ' όλα γιατί πρώην μικροαστικές μάζες προλεταριοποιούνται στην καλύτερη περίπτωση -στην χειρότερη καταστρέφονται. Η τροποποίηση της τακτικής όμως πρέπει πάντα να γίνεται από τη σκοπιά του στρατηγικού στόχου της υπέρβασης του καπιταλισμού και όχι από τη σκοπιά της επιστροφής σε ένα καλό (=προ μνημονίου) καπιταλισμό.
Αριστερά Φιλαράκια
Προ ημερών κιέγω διάβασα αυτό
http://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/i-katanoisi-toy-kosmoy-einai-proypothesi-gia-tin-allagi-toy-toy-konstantinoy-tso
το κείμενο του Κ.Τσουκαλά σε αλλο εντυπο και χθές αλλαξα κάποιο βιβλίο που μου εκαναν δώρο με το
"Πως να αλλάξουμε τον κόσμο" του Εr. Hobsbawm, το οποιο αρχισα ηδη να το διαβάζω.
Πολύ φοβουμαι οτι η δική σας ερμηνεία και "απλοποιηση" (κριτικός υποστηρικτης του ΠΑΣΟΚ οπως και ο "παραλληλισμος" με το ποιημα Ριτσου, "απομακρύνει" πολύ το θέμα απο την ουσία του κειμένου (Κ.Τσ.), οπως επίσης (οπως συμβαίνει πάντα) και τα επιλεκτικά αποσπάσματα.
υγ. Το βιβλίο ειναι ογκώδες αλλά το πρώτο κεφάλαιο "ο Μαρξ σήμερα" λεει κάποια πράγματα που η σημερινός αναγνώστης περιμένει να ακουσει, νομίζω...
και περισσότερο οτι ειναι ενα βιβλίο που γράφτηκε ...."σήμερα"
υγ2. Δεν ειναι δυνατόν να εκφέρω καμιά γνώμη, γενικά, εφ΄οσον δεν το εχω διαβάσει, ομως μου φαίνεται εξαιρετικά ενδιαφέρον.
Το βιβλίο του Χομπσμπάουμ είναι το ένα ζήτημα και μάλιστα το σημαντικό. Οι απόψεις του Τσουκαλά είναι το άλλο. Νομίζω ότι θα ήταν άδικο να μην πει κανείς ότι το βιβλίο, και μόνο από το γεγονός ότι θίγει ζητήματα που εν πολλοίς αποτελούν ταμπού, και τοποθετώντας τα στην ιστορική τους βάση, προσφέρει πολύ μεγάλη υπηρεσία στον προβληματισμό που μας διακινεί όλους μας.
Οι απόψεις του Τσουκαλά, όπως και του καθενός μας, έχουν την αυτονόητη σημασία τους μιας και συμφωνώντας ή και διαφωνώντας με αυτές μπορεί να μας οδηγήσει σε μια γόνιμη συζήτηση σχετικά με το "τι να κάνουμε". Ο ιδεολογικός χρωματισμός αυτής της κουβέντας και χρήσιμος είναι και απαραίτητος αλλά ας μην ξεχνάμε πως όταν πρόκειται για την ιστορική ανάλυση και την πολιτική εκτίμηση, η ιδεολογία είναι μεν αναγκαία αλλά όχι επαρκής συνθήκη. Και σήμερα, περισσότερο από ποτέ, είναι αναγκαίο στην χώρα μας ό,τι συμπαρατάσσεται πίσω από την ταμπέλα της "μαρξιστικής αριστεράς" να συμβάλλει με όποιον τρόπο μπορεί στο ξεκαθάρισμα της "συγκεκριμένης κατάστασης" με σκοπό την παραγωγή μιας πολιτικής γραμμής που να δίνει προοπτική για το άμεσο παρόν και το προσεχές μέλλον, όχι στο "κίνημα" γενικά και αορίστως, αλλά στις μεγάλες ομάδες του εργαζόμενου πληθυσμού στην Ελλάδα.
Συγγνώμη για το "δεοντολογικό" του σημειώματος μου μέχρι εδώ. Δεν είναι μόνον ο Τσουκαλάς που ενδεχομένως "μαρξολογεί" στην προκειμένη περίπτωση. Από την ώρα που κανένας μας δεν δίνει μια συγκεκριμένη πολιτική κατεύθυνση για αυτό που πρέπει να γίνει άμεσα, είναι πολύ πιθανόν όλοι μας να μαρξολογούμε...
:-)
Φίλε Ανανεωτικέ,
Ξέρεις ότι πιστεύουμε βαθιά πως όλοι πρέπει να κρίνονται, συμπεριλαμβανομένων βεβαίως βεβαίως και αυτών που ασκούν κριτική. Αν λοιπόν δεν εξαιρούμε ακόμα και τους δικούς μας ‘‘Θεούς’’ και ‘‘Αγίους’’, θα κάναμε εξαίρεση για τον Τσουκαλά; Αστεία πράγματα για τα οποία η τόλμη που απαιτείται δεν είναι και πάρα πολύ μεγάλη.
Συμφωνούμε για το ‘‘αντίβαρο’’ που βάζεις στο ποστ και το προσυπογράφουμε. Αλλά το ζήτημα είναι αυτό που γράφεις στο τέλος:
Η τροποποίηση της τακτικής όμως πρέπει πάντα να γίνεται από τη σκοπιά του στρατηγικού στόχου της υπέρβασης του καπιταλισμού και όχι από τη σκοπιά της επιστροφής σε ένα καλό (=προ μνημονίου) καπιταλισμό.
Το ακριβώς αντίθετο από αυτό που κάνει ο Τσουκαλάς δηλαδή. (Είμαι περίεργος: θα υπάρξει την επόμενη Κυριακή κάποιο σχετικό άρθρο στην «Αυγή» ή στο Red Notebook;)
Τα λέμε
Φίλη Ένη,
Καμία ‘‘απλοποίηση’’ δεν κάναμε στην αποτίμηση της πολιτικής στάσης τού Τσουκαλά από το 2000 περίπου και μετά που αρχίσαμε να παρακολουθούμε τα πράγματα. Όποια στάση κρατάμε εμείς με τα κόμματα της Αριστεράς, την ίδια ακριβώς κράταγε και ο Τσουκαλάς με το ΠΑΣΟΚ.
Να πούμε και ρητά αυτό που εξάγεται άνετα από τα συμφραζόμενα: Διόλου δεν ασχοληθήκαμε με το βιβλίο. Δεν το έχουμε αγοράσει και δεν έχουμε καν ‘‘λαθραναγνώσει’’ κάνα δυο σελίδες, σε κάποιο βιβλιοπωλείο. Μας απασχόλησε μόνο η απομαρξοποίηση που κάνει ο Τσουκαλάς στον Μαρξ (αν και φροντίζει να αναισθητοποιήσει κάπως τα ‘‘ευαίσθητα’’ σημεία…).
Τα λέμε
Αέρινε φίλε,
Όπως γράφουμε και στην Ένη, παραπάνω, δεν ασχοληθήκαμε με το βιβλίο και τον Χομπσμπάουμ (δεν έχουμε αγοράσει καν το βιβλίο!). Μας απασχόλησαν οι απόψεις τού Τσουκαλά. Η αναφορά μας σε μαρξολογία δεν σημαίνει την ενασχόληση και την κριτική ανάλυση των ιδεών τού Μαρξ. Αυτό είναι επιβεβλημένο ‘‘καθήκον’’ για όλους και με αυτή την έννοια όλοι μαρξολογούμε. Όμως, όπως φαίνεται και από τις υπογραμμίσεις κάποιων επίμαχων σημείων του άρθρου, ο Τσουκαλάς τού αλλάζει τα φώτα τού παππού και σ’ αυτό πήγαινε η σπόντα μας. Συναίνεση;;; Με ποιον;;; Και δημοκρατία γενικώς και αορίστως;;; Δεν ένιωσες τα δάκρυά του για τον απολεσθέντα ‘‘παράδεισο’’ του ‘‘επιεικούς’’ καπιταλισμού τής χρυσής τριακονταετίας 1950-1980;
Διότι το ζήτημα είναι, όπως έγραψε κι ο Ανανεωτικός κομμουνιστής στο σχόλιό του:
Η τροποποίηση της τακτικής όμως πρέπει πάντα να γίνεται από τη σκοπιά του στρατηγικού στόχου της υπέρβασης του καπιταλισμού και όχι από τη σκοπιά της επιστροφής σε ένα καλό (=προ μνημονίου) καπιταλισμό.
Τα λέμε
ΥΓ Κανένα πρόβλημα με το ‘‘δεοντολογικό’’. Εμείς δεν το πήραμε έτσι. Και δεν θα έκανε καμία διαφορά αν το παίρναμε έτσι. Όλοι όσοι παίρνουμε τον λόγο, εδώ, εκεί ή παρακεί, σε τελική ανάλυση για το κατά την άποψή μας δέον δεν μιλάμε; Οπότε;
Θα πω πρώτα κάτι σχετικά με το σχόλιο του Ανανεωτικού. Μου φαίνεται ότι αυτό που λέει ακούγεται μεν ωραίο αλλά δεν έχω ακούσει κανέναν μέχρι τώρα, από την κατάρρευση του “υπαρκτού” και μετά, να περιγράφει κάποιο “σχήμα” ή μορφή αυτής της “στρατηγικής υπέρβασης του καπιταλισμού”.
Θα άκουγα με πολλή προσοχή μιαν ανάλυση της κατάστασης που ζούμε με σκοπό μια πολιτική πρόταση που θα περιόριζε όσο μπορούσε πιο πολύ την ασυδοσία με την οποία λειτουργεί το μεγάλο χρηματιστικό κεφάλαιο, θα περιόριζε σε βαθμό εξαφάνισης το πελατειακό κρατικό μόρφωμα που μας δυναστεύει, θα ενίσχυε ένα δημοκρατικό κράτος δικαίου με αξιοκρατικό θεσμικό σύστημα και μια παιδεία που να λειτουργεί σαν μέσο παραγωγής γνώσης, καινοτομίας και πλούτου. Αυτά τα θεωρώ σημαντικά και του παρόντος. Και αυτή τη στιγμή μου λείπουν. Αν βρίσκονται μέσα στην στρατηγική της υπέρβασης του καπιταλισμού ή όχι δεν το ξέρω. Ξέρω όμως ότι με φέρνουν από άποψη συσχετισμού δυνάμεων σε μια καλύτερη θέση, ενώ δεν είναι ούτε εύκολα ούτε απλά στην κατάκτησή τους. Είναι όμως κατανοητά και επιθυμητά από την πλειονότητα του πληθυσμού. Συνιστούν πολιτική πρόταση δράσης. Συσπειρώνουν και απελευθερώνουν δυνάμεις.
Μην παρεξηγηθώ. Δεν υποτιμώ την στρατηγική της υπέρβασης του καπιταλισμού. Τι να την κάνω όμως τη στρατηγική αν δεν μπορώ -δεν έχω την ικανότητα και τη δυνατότητα- να πάω δυο βήματα παραπέρα από το τέλμα στο οποίο βουλιάζουμε με περίσσιο επαναστατικό ενθουσιασμό;
Ο κ. Τσουκαλάς, τώρα, είναι ένας έξυπνος άνθρωπος. Οι επιλογές του μέχρι σήμερα τον έχουν ωφελήσει μάλλον τόσο κοινωνικά όσο και οικονομικά. Το ότι “στρατεύτηκε” στην υπόθεση του ΠΑΣΟΚ και ειδικά στην “εκσυγχρονιστική” του εκδοχή δεν συνιστά, καθ' εαυτό, αιτία μομφής. Γενικά και εφόσον δεν έχει αποδειχθεί λαμόγιο, τον θεωρώ περισσότερο φίλο παρά εχθρό. Αυτό που με ενοχλεί περισσότερο από ένα αστό διανοούμενο, σαν τον κ. Τσουκαλά, που διατείνεται πως είναι “αμετανόητος μαρξιστής”, είναι η απουσία μιας ρωμαλέας πολιτικής δύναμης με επεξεργασμένο θεωρητικό και πολιτικό λόγο που να συσπειρώνει τους Έλληνες εργαζόμενους σε μια κατεύθυνση ανασυγκρότησης της κοινωνίας μας. Μια τέτοια δύναμη θα περιορίσει και την επιρροή ανθρώπων σαν τον κ. Τσουκαλά στις πραγματικές τους διαστάσεις...
Αριστερά Φιλαράκια,
Διαβάζοντας το κείμενο του Κωνστ.Τσουκαλά στον σύνδεσμο που δώσατε (Αυγή), η εικόνα δε δείχνει ακριβώς οπως εσεις τη δώσατε, αλλά
συμπερασματικά θα μπορουσε κανείς να πεί οτι εστιάζεται στα εξης πολύ ουσιώδη ζητήματα:
1) Ποιο θα ειναι το νεο συλλογικό υποκείμενο που θα πραγματοποιήσει την αλλαγή;
2) Στο επικρατουν νεοφιλελεύθερο μοντέλο σημειώνεται μια πρωτοφανής στην Ιστορία ανακατανομή των πόρων υπερ του Κεφαλαίου και εις βάρος των εργαζομένων.
3) Με την κρίση του 2008 εντείνεται αυτή η δυσαναλογία με την επικυριαρχία του χρηματοπιστωτικου συστήματος.
4) Τίθενται σε αμφισβήτηση ολες οι αξιακές αρχές που επικράτησαν στη Δύση (Συναίνεση- Δημοκρατία).
5) Ολος ο κόσμος σ΄Ανατολή και Δύση κινείται στον αστερισμό της ανταγωνιστικότητας.
Ολα τα παραπάνω συνιστουν μια πραγματικότητα που αποδεικνύει οτι
6) Αν δεν κατανοηθεί λοιπόν "ποιός ειναι ο κόσμος σήμερα" δεν ειναι δυνατόν να επιχειρηθεί και η.....Αλλαγή του.
Αυτές οι αναφορές του Κ.Τσουκαλά δεν νομίζω οτι παραπέμπουν ειτε σε "καλό καπιταλισμό" (που υπήρχε στο παρελθόν), ειτε σε πολιτικές προτιμήσεις του. Ειναι μάλλον πέραν αυτών.
Και αυτό που περιμένει κανείς για να "συνεχίσει" ενας διάλογος ειναι οι επισημάνσεις που εχει εκφράσει και το Αερικό στο τελευταιο σχόλιο του. (6/1 2,22 μμ)
δηλαδή: Ποιά πολιτική πρόταση;
Φίλε Αερικό,
Το λεπτό σημείο είναι το εξής: Ακόμα και το πιο προωθημένο επαναστατικό πρόγραμμα καταλήγει σε μια διαιώνιση τού παρόντος συστήματος, αν αυτός που το προωθεί έχει βγάλει ρητά, υπόρρητα, ή και ασυνείδητα απ’ το μυαλό του τη ριζική αλλαγή του. Και αντίστροφα, ακόμα και η πιο μικρή και αμελητέα μεταρρύθμιση μπορεί να είναι χρήσιμη, αν αυτός που την καθιερώνει έχει πάντα στο μυαλό του τη ριζική αλλαγή. Όταν λοιπόν, όπως επισημάναμε, ο Τσουκαλάς, έχει στο μυαλό του την κοινωνική συναίνεση που πλήττεται από τα οικονομικά μέτρα και τις γενικότερες πολιτικές κι όχι τους εργαζόμενους, κι όταν φοβάται τι μπορεί να προκύψει από όλη αυτή την κατάσταση αντί να σπάει το κεφαλάκι του για το πώς θα αξιοποιηθεί αυτή η κατάσταση προς όφελος τής τάξης για την οποία κόπτεται (ως αμετανόητος μαρξιστής) κι όταν μας λέει ότι εδώ έχουμε έναν τερατώδη καπιταλισμό, αντί να μας λέει ότι αυτό είναι το πρόσωπο τού καπιταλισμού για το ορατό μέλλον κι ότι δεν πρόκειται να αλλάξει αν δεν ολοκληρωθεί η φάση τής ‘‘δημιουργική καταστροφής’’ , πώς μπορεί κανείς να μη επικρίνει όλες αυτές τις απόψεις; Εχθρός; Όχι εχθρός, μη το προσωποποιείς. Αλλά δεν είναι δυνατόν να περνάνε στο ντούκου τέτοιες απόψεις και να θεωρούνται και μαρξιστικές!
Αναφέρεις ορισμένα σημεία από μια πολιτική πρόταση που θα σε συγκινούσε. Δυο παρατηρήσεις: 1) το ζήτημα ζωής και θανάτου αυτή τη στιγμή είναι η ανεργία/υποαπασχόληση και η εξαθλίωση που εξαπλώνεται. 2) Αυτά που λες, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο εμπεριέχονται σε αριστερά προγράμματα (π.χ. τού ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ ή στο πρόγραμμα της Λαϊκής Εξουσίας τού ΚΚΕ). Είναι εσφαλμένη η εντύπωση ότι η Αριστερά αδιαφορεί γι’ αυτά. Αλλά δεν μπορεί να έχει αυτά ως κεντρικό της στόχο (με την εξαίρεση του ελέγχου τού χρηματοπιστωτικού συστήματος).
Να ανασυγκροτηθεί η κοινωνία, φίλε Αερικέ, ουδεμία αντίρρηση. Αλλά να ανασυγκροτηθεί από τη σκοπιά των εργαζομένων· όχι από τη σκοπιά τής κοινωνικής συνοχής, έτσι γενικά και αόριστα και στο στυλ «όλοι οι καλοί χωράνε, γιατί οι κακοί είναι στη φυλακή».
Τέλος: Νομίζουμε πως πρέπει να μας γίνεται συνείδηση ότι ακόμα και η απλή αναστροφή αυτής τής πορείας προϋποθέτει πολιτικές και κοινωνικές ρήξεις. Είμαστε στη φάση που (θα το διατυπώσουμε λίγο υπερβολικά, αλλά καταλαβαίνεις τι θέλουμε να πούμε) ακόμα και η μεταρρύθμιση προϋποθέτει ‘‘επανάσταση’’!
Τα λέμε
Φίλη Ένη,
Για τις επισημάνσεις τού Αερικού, βλέπε την απάντησή μας παραπάνω. Για τις δικές σου τώρα:
1) Δεν μας απασχόλησε αυτό.
2) Το νεοφιλελεύθερο μοντέλο δεν είναι ένα άλλο από τον καπιταλισμό σε συνθήκες κρίσης του, όπου πλέον δεν έχει τα περιθώρια για να μένει πιστό στον συμβιβασμό με τους εργαζόμενους που αποδέχτηκε στη χρυσή τριακονταετία μετά τον Β´ ΠΠ. Στο έχουμε ξαναπεί: Αυτά που ήξερες να τα ξεχάσεις! ;-)
3) Η επικυριαρχία τού χρηματοπιστωτικού συστήματος έγινε δυνατή χάρη σε πολιτικές αποφάσεις κυβερνήσεων και υπερεθνικών ελίτ, στις οποίες αποφάσεις και ο …Πλαστήρας και ο …Παπάγος πρωταγωνίστησαν εναλλάξ και αλληλοδιαδόχως! ;-)
4) Οι αξιακές αυτές αρχές είναι αρχές τής αστικής δημοκρατίας. Εμείς θέλουμε εργατική! ;-)
5) Όλος ο καπιταλισμός σ’ Ανατολή και Δύση κινείται στον αστερισμό τής ανταγωνιστικότητας! ;-)
6) Ο κόσμος σήμερα είναι ο κόσμος τού καπιταλισμού σε βαθιά κρίση, από την οποία, για να βγει, δεν θα διστάσει να πατήσει επί πτωμάτων. Όπως έκανε πάντα ο καπιταλισμός όταν ήταν σε βαθιά κρίση!
Όλες οι αναφορές τού Τσουκαλά, φίλη Ένη, ακριβώς εκεί παραπέμπουν: στον καπιταλισμό με ανθρώπινο πρόσωπο ‘‘επιείκειας’’ και ‘‘δικαιοσύνης’’. Δεν ξέρουμε πότε ο Τσουκαλάς ήταν αριστερός. Αλλά στα χρόνια που εμείς τον παρακολουθούμε στο «Βήμα» δεν είναι τίποτε διαφορετικό από ένας …Πλαστήρας. Και μπορεί ο Πλαστήρας να μην είναι Παπάγος, αλλά πειράζει που δεν μας κάνει ούτε ο ένας, ούτε ο άλλος;
Τα λέμε
Αγαπητοί @Λέφτηδες, καλη χρονιά!
Από την αρχή της παρουσίας μου εδώ, είχα αναφερθεί στην οξύτητα και κάποιες φορές και στην πρωτοτυπία των παρατηρήσεών σας "επί του πεδίου", παρατηρήσεις που (σε πείσμα της πλειοψηφίας των ομοδόξων σας σας)
φρόντιζαν πάντα
-και συνήθως το πετύχαιναν-
να μην χάνουν την επαφή με την ταπεινή "κοινή λογική" του δοκιμαζόμενου "ανθρώπου της διπλανής πόρτας",
πράγμα που από τη μεριά μου, θεωρούσα ήδη υπερ-αρκετό για να ρίχνω κι εγώ πού & πού τον δικό μου ρεφενέ στην εδώ συζήτηση.
Το πράγμα, φυσικά, στράβωνε,κάθε φορά που από το
(καθόλου ταπεινής κλίμακας)
επίπεδο των παρατηρήσεων στο εδώ και το τώρα,
ακολουθούσε ένα άλμα σε ένα υπερφιλόδοξο εγχείρημα στρατηγικών αναγωγών για "το ιστορικό επέκεινα", που σε δεύτερο χρόνο, οι αναγωγές αυτές αναβαθμίζονταν ποιοτικά σε "οδικό χάρτη για δράση"
Δεν θα προσπαθήσω να μπω απέναντι σε όλα αυτά, θα αρκεστώ μόνο σε μια παρατήρηση:
Σε όλες αυτές τις προσπάθειές σας, δεν καταφέρατε να αποφύγετε τη "Μητέρα όλων των στρεβλώσεων" που βρίσκετε στον πυρήνα όλων των εκδοχών με καταγωγή τριτοδιεθνιστική, το "τέχνασμα" δηλαδή:
"Εμείς από εδώ, και όλοι οι άλλοι από απέναντι"!...
Τέχνασμα που ανιχνεύεται ήδη
(αν όχι και από πιο πριν)
από τις εξελίξεις της στρατηγικής των Λαϊκών Μετώπων της δεκαετίας των 30ς, και φτάνει σαν θλιβερή κακογουστη φάρσα στα καθ ημάς στα κατορθώματα της Αλέκας με το "δόγμα" (σιγά α αίματα!)
"πέντε κόμματα δύο πολιτικές".
Δε χρειάζεται από δω και μπρος να κάνω φραγκοδίφραγκα τη σκέψη μου,
εσείς κι εγώ δείξαμε ότι παρά τις διαφορές, καταφέραμε πάντα να συνεννοούμαστε.
Σκεφτείτε μόνο ενισχυτικά τις μεταλλάξεις στις οποίες κυρίως εξ αιτίας αυτής της καταγωγικής στρέβλωσης που επισημαίνω υποχρεώθηκε αιδημόνως ο όρος "εργατική τάξη"
("οι εργαζόμενοι", "οι δυνάμεις της εργασίας", και άλλα, ων ουκ έστιν αριθμός)
για να μην έρχεται σε τόσο απελπιστική αλλά προκλητική αντίθεση με την πεισματάρα αλλά & πανδαμάτορα πραγματικότητα...
Συμπέρασμα:
Ακόμα και τα καλύτερα αναλυτικά εργαλεία, έμψυχα και άψυχα, όταν υποχρεώνονται να λειτουργούν στις ράγες αυτής της πλαστής διχοτομίας, θα οδηγούνται πάντα στην πιο χονδροειδή ρήξη με τα ζόρια, τα βάσανα, και τα όνειρα του καθημερινού ανθρώπου...
Και το δικό τους ηγεμονικό όραμα, προϊόν του πιο ευγενούς ανθρώπινου εγχειρήματος, θα καταλήγει πάντα ένα μελαγχολικό ιστορικό ανέκδοτο....
Αριστερά Φιλαράκια,
Η διαφορά μας στον χαρακτηρισμό κάποιου ως μαρξιστή η οχι εγκειται στο οτι,
εσεις π.χ. (στη συγκεκριμένη περίπτωση του Κωνστ.Τσουκαλά) λέτε οτι τον γνωρίζετε απο το 2000 και μέσα απο τα αρθρα του στο ΒΗΜΑ.
Αντίθετα, σε ο,τι με αφορά (δεν τον γνωρίζω ουδόλως απο τα αρθρα του στο ΒΗΜΑ,δεν τα παρακολουθουσα), ομως
τον "γνωρίζω ως συγγραφέα κάποιων απο τα βιβλία του π.χ.
Η ελληνικη τραγωδία" - 1974
"Κοινωνική ανάπτυξη και κράτος" 1980
"Κράτος Κοινωνία Εργασία" 1986
Δεν τον γνωρίζω προσωπικά, οπως δεν γνωρίζω φυσικά και τον ......Λενιν, επειδή διάβασα το
"Κράτος και Επανάσταση" (-;
Τι θέλω να πω, οτι ειναι ολιγον παρακινδυνευμένο να βγάζει κάποιος συμπεράσματα κρίνοντας απο κάποια αρθρογραφία μιας κάποιας εποχής και οχι ενος ολοκληρωμένου εργου ενος διανοουμενου.
Ας σημειωθεί οτι η απάντηση σας προς Αερικό:
"Ακόμα και το πιο προωθημένο επαναστατικό πρόγραμμα καταλήγει σε μια διαιώνιση τού παρόντος συστήματος, αν αυτός που το προωθεί έχει βγάλει ρητά, υπόρρητα, ή και ασυνείδητα απ’ το μυαλό του τη ριζική αλλαγή του. Και αντίστροφα, ακόμα και η πιο μικρή και αμελητέα μεταρρύθμιση μπορεί να είναι χρήσιμη, αν αυτός που την καθιερώνει έχει πάντα στο μυαλό του τη ριζική αλλαγή."
θα μπορουσε ανετα να χαρακτηρισθεί ως .....αποφθεγμα.
Δεν νομίζω οτι η εν γένει πολιτική σας αποψη ειναι υπερ των αποφθεγμάτων.Ομως......
και, εν πάση περιπτώσει, η ριζική αλλαγή ενος συτήματος δεν προυποθέτει, "ουτε με σφαιρες", μόνο μια στρατηγική αλλά πολλές μεθόδους, που μένει να δουμε αν θα επιχειρηθουν στο μέλλον και απο ποιούς. Νομίζω...
Θα ζητήσω συγγνώμη μα δεν μπορώ τούτη την ώρα να απαντήσω ή έστω να πω δυο λόγια σχετικά. Μόνον πως χαίρομαι που η κουβέντα φαίνεται να πάει καλά. Μόλις μπορέσω -πιο αργά ή αύριο- θα σας πω σχετικά με όσα σημειώνετε. Μέχρι τότε, καλά να περνάτε :-)
Γειά σου φίλε Β.Δ.Καργούδη. Ευχαριστούμε και αντευχόμαστε σε σένα και την οικογένειά σου μια Καλή Χρονιά!
Στα ‘‘δικά μας’’ τώρα. Αλήθεια, είναι τριτοδιεθνιστική ανακάλυψη κάποιοι είναι από εδώ και κάποιοι είναι ενάντιοι; Δηλαδή, αν θεωρήσουμε ότι ο πυρήνας τής πολιτικής είναι πάντα συγκρουσιακός, η πολιτική ξεκίνησε με την Γ´ Διεθνή; Υπάρχει άνθρωπος που στις πολιτικές του αντιλήψεις, όποιες κι αν είναι αυτές, δεν οριοθετεί συμμαχητές, συμμάχους, συμπαθούντες από τη μια, και τους ενάντιους από την άλλη; Νομίζουμε όχι, τουλάχιστον αν μιλάμε για κάποιον με στοιχειώδη πολιτική σκέψη. Το ίδιο κάνεις κι εσύ, το ίδιο κάνει κι ο Τσουκαλάς. Η διαφορά μας είναι στα σημεία που ορίζουν αυτή την οριοθέτηση.
Φοβόμαστε όμως ότι έχεις πέσει κι εσύ θύμα μιας κάποιας παρανόησης (όπως έπεσε και ο φίλος μας το Αερικό). Δεν θεωρούμε τον Τσουκαλά ‘απέναντι’ κείμενο. Και δεν θα είχαμε καμία αντίρρηση να συμπορευτούμε μαζί του εδώ ή εκεί. Εκεί όμως που τσινάμε σαν μουλάρια είναι στο ενδεχόμενο να του παραχωρήσουμε την ιδεολογική ηγεμονία και να προσυπογράψουμε με τα ίδια μας τα χεράκια τη μετατροπή μιας επαναστατικής κοσμοθεώρησης σε συνταγή παρασκευής συναινετικής σούπας. Διότι, εμείς αλλιώς την εννοούμε τη συναίνεση. Την εννοούμε ως υιοθέτηση από την πλειοψηφία τής κοινωνίας της ιδέας μιας κοινωνίας ισότητας και απελευθέρωσης από πλείστα όσα δεσμά με πρώτο και κύριο τα οικονομικά εκμεταλλευτικά δεσμά. Ιδέα που για να πραγματωθεί, όπως ξέρεις πολύ καλά, απαιτεί ρήξεις και διχασμούς. Αυτό ακριβώς που ανατριχιάζει και ανησυχεί τον Τσουκαλά. Περί αυτού λοιπόν πρόκειται. Αντίσταση στη λεπτή αλλά ουσιωδέστατη ‘‘απονεύρωση’’ της μαρξικής κοσμοθεωρίας. Τίποτε λιγότερο, τίποτε περισσότερο.
Τώρα, για το ζήτημα του καθορισμού της εργατικής τάξης και όλων των συναφών θεμάτων (αλλαγές στις συνθήκες παραγωγής, αλλαγές στη σύνθεση της εργατικής τάξης, κ.λπ., κ.λπ.). Εδώ, πας να μας στριμώξεις σε μια κατάσταση win-win (για σένα). Αν παραμείνουμε στις προβληματικές τού 19ου αιώνα θα είμαστε δογματικοί, εκτός τόπου και χρόνου, ιδεοληπτικοί. Αν αναστοχαστούμε αυτά τα ζητήματα …κωλοτούμπες! Όμως:
Αυτή την τακτική θα την ακολουθούσε ένας …απέναντι!
Τι δουλειά έχεις εσύ απέναντι; ;-)
Τα λέμε
Φίλη Ένη,
Μα εσύ έχεις ξεσκονίσει τον Τσουκαλά! Εγώ προσωπικά έχω διαβάσει μόνο το τελευταίο του «Η επινόηση της ετερότητας».
Κοίταξε όμως να δεις πως βλέπουμε το ζήτημα: Δεν κάνουμε μια συνολική αποτίμηση του βίου και της πολιτείας τού Τσουκαλά. Κρίνουμε τις ιδεολογικές προσεγγίσεις του τώρα, σε αυτή τη συγκυρία που ξεκόβει από το ΠΑΣΟΚ και προσεγγίζει την Αριστερά. Καλώς να έλθει! Δεν είμαστε μανιακοί τής ιδεολογικής καθαρότητας. Αλλά, με ποια έννοια αυτό; Με την εξής (θα μιλήσουμε παραβολικά): Δεν μας πέφτει καθόλου η μύτη να ‘‘συμφάγουμε’’ με κάποιον που οι ιδέες του δεν συμπίπτουν με τις δικές μας. Δεν σκοπεύουμε όμως, όσο περνάει από το χέρι μας, να τον αφήσουμε να καθορίσει και το μενού!
Εντάξει, μας κατάλαβες! :-) Ήταν λίγο απόφθεγμα! ;-)
Τέλος: Θα (σ)το ξαναπούμε άλλη μια φορά (πάλι λίγο παραβολικά): Ποτέ δεν αρνηθήκαμε ότι πολλοί είναι οι δρόμοι που οδηγούν στη Ρώμη. Για το πού είναι η Ρώμη είμαστε σε ασυμφωνία! ;-)
Τα λέμε
Φίλε Αερικό, κανένα πρόβλημα. Τι μανία είναι αυτή με τις συγγνώμες; Θα λένε ότι είμαστε ‘‘σταλινικοί’’ και υποχρεώνουμε τους αναγνώστες να σχολιάσουν σώνει και ντε τουλάχιστον μια φορά την ημέρα! ;-)
Τα λέμε
Αριστερά Φιλαρ'ακια,
Χα, χα, χα, ωστε εχω ξεσκονίσει τον Τσουκαλά; Ωραιο!
Κοιτάτε να δείτε ομως (αν δεν κοιτάξεις πως θα δεις;), λοιπόν
εκει στα τέλη της δεκαετίας του '70 και τά πρώτα χρόνια του '80, αυτό που εσεις νομίζετε "αδιαμόρφωτη μάζα" (δηλαδή τον κοσμο του ΠΑΣΟΚ),
βρισκόταν ενμέσω μιας μεγάλης ιδεολογικης αναζήτησης για τη μετάβαση στο σοσιαλισμό, οπότε και ολα τα μαρξιστικά κείμενα και οχι μόνο, ειχαν μια εκπληκτική διάδοση (εξ'ου και πολλες εκδόσεις αυτών εκείνης της εποχής, οπως π.χ. απο το ΘΕΜΈΛΙΟ, ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΉ κ.ά.
Τότε λοιπόν, ΄με το σύνθημα της ΑΛΑΓΗΣ, στην Ελλάδα γινόταν ολος ο ιδεολογικός προβληματισμός που ελειψε,(σε σχέση με τις αλλες ευρωπαικες χώρες), λόγω της απομόνωσης μας απο πολλά πολιτικά γεγονότα ,ενεκα της επτάχρονης δικτατορίας της χουντας.
Ετσι μπορεί να ηταν απο το ΄81 και μετά το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, ομως
η "Ηγεμονία" (κατά Γκράμσι) ηταν ηδη στο προκήνιο.
Δεν ειναι βέβαια τώρα η ωρα να πούμε για την εξέλιξη, αλλωστε αυτά θα καταγραφουν απο τους ιστορικους.
Με αλλα λόγια θέλω να πω οτι, ολη η Αριστερά (και του κόσμου του ΠΑΣΟΚ συμπεριλαμβανομένου), ειχαν ως προσανατολισμό μια αλλαγή που ως τελικό στόχο θα ειχε το σοσιαλισμό.
Ετσι πάρα πολλά κείμενα (Μαρξ-Ενγκελς, Λενιν, Ρόζα, αλλά και νεώτερων μαρξιστών Αλτουσερ,Γκράμσι κ.α.οπως και ελλήνων Πουλαντζα, Βεργόπουλο, Τσουκαλά και πολλών αλλων, ηταν στην ημερήσια διάταξη, οπως και δημοσίων συζητήσεων, αλλά και πολλων δημοσιευμάτων στον ημερήσιο Τύπο.
(Δεν ηταν του επιπέδου των σημερινών ΜΜΕ).
υγ. Μιας και εχετε διαβάσει Τσουκαλά υπάρχει και το "Εξάρτηση και Αναπαραγωγή", οπως αναγράφεται στις εκδόσεις των βιβλίων που εχω.
υγ. Ποτέ δεν φανταζόμουνα οτι θα γινόμουνα μια θερμή υποστηρίκτρια του Τσουκαλά, ομως η δική μου προσέγγιση εχει να κάνει με μια σφαιρική αντιμετώπιση μιας ολόκληρης εποχης στην Ελλάδα, οπως, νομίζω, εγινε φανερό.
Φίλοι μου λέτε: “Το λεπτό σημείο είναι το εξής: Ακόμα και το πιο προωθημένο επαναστατικό πρόγραμμα καταλήγει σε μια διαιώνιση τού παρόντος συστήματος, αν αυτός που το προωθεί έχει βγάλει ρητά, υπόρρητα, ή και ασυνείδητα απ’ το μυαλό του τη ριζική αλλαγή του.”
Καμία αντίρρηση! Με μια επισήμανση: Ακόμα και ο πιο συνειδητοποιημένος και αυστηρά προσηλωμένος σε αυτή την αντίληψη επαναστάτης δεν μπορεί να εκβιάσει ή να υποχρεώσει μια κοινωνία να κινηθεί στη κατεύθυνση ενός κοινωνικού “προορισμού”, ανεξάρτητα από τις ανάγκες και, κυρίως, πέρα από τις “αγκυλώσεις” της. Εδώ προκύπτει κάθε φορά η ανάγκη της πολιτικής.
Πολιτικές πρακτικές, λοιπόν, χρήσιμες και αποτελεσματικές είναι το ζητούμενο. Και ως προς αυτό είναι επίκαιρος ο εντοπισμός του Τσουκαλά περί “κοινωνικής συναίνεσης” την οποία δεν την έθεσε, όπως λέτε, με τη λογική της διατήρησης της κοινωνικής συνοχής όλων με όλους, αλλά την προσδιόρισε σαν έκφραση της αντίθεσης προς την βάρβαρη επίθεση του καπιταλιστών ενάντια σε κοινωνικές κατακτήσεις των εργαζόμενων και ενάντια σε ανθρωπιστικές και πολιτικές αξίες. Δεν θέτει το ζήτημα της συναίνεσης από τη σκοπιά της υπεράσπισης του καπιταλισμού, αλλά της “δημοκρατίας”. Μια δημοκρατία, αστική μεν, στην οποία αποδίδει όμως περιεχόμενο “όπως η επιείκεια, η κοινωνική δικαιοσύνη, η ανακατανομή του εισοδήματος, η αναζήτηση ενός καλύτερου κόσμου”. Πράγματα που δεν γέννησε ο καπιταλισμός αλλά τα επέβαλε το λαϊκό κίνημα και τα οποία, όσο και αν τα έχει καπηλευθεί ο καπιταλισμός, δεν τα έχει υπερασπιστεί ποτέ. Αξίες που η πλειονότητα του πληθυσμού δεν θέλει να χαθούν και που για οποιοδήποτε επαναστατικό κίνημα είναι ζωτικό να τις διαφυλάξει και να τις προστατεύσει πάση θυσία. Διότι το πρόσωπο του καπιταλισμού, όσο άγριο και αν φαίνεται σήμερα, είναι βέβαιο ότι μπορεί να γίνει απείρως αγριότερο. Εξαρτάται από την ικανότητα και τη δυνατότητα μας να το εμποδίσουμε. Είμαστε σε θέση να το κάνουμε; Μας φτάνει ο χρόνος που έχουμε διαθέσιμο;
Εν πάση περιπτώσει. Η “κοινωνική συναίνεση” από αυτή την σκοπιά, δεν είναι κάτι που ευνοεί τον καπιταλισμό και τις άγριες διαθέσεις του ενάντια στον εργαζόμενο πληθυσμό στη σημερινή συγκυρία. Αντίθετα είναι ένα ισχυρό εργαλείο που έχει τη δυνατότητα να συσπειρώσει μεγάλες ομάδες από μικροαστούς, νεόπτωχους, μεσοστρώματα, διανοούμενους, αγρότες και επιστήμονες, γύρω από τον πιο συνειδητοποιημένο πολιτικά πυρήνα λαϊκών αγωνιστών.
Μπορεί ο όρος της “επιείκειας” να φαίνεται μελό αλλά η κοινωνική δικαιοσύνη και η ανακατανομή του εισοδήματος δεν αποτελούν ένα μίνιμουμ κοινωνικής και πολιτικής συσπείρωσης; Η υπεράσπιση της δημοκρατίας, που προϋποθέτει αυτούς τους όρους, είναι αρνητική προοπτική για το λαϊκό κίνημα; Και η “αναζήτηση ενός καλύτερου κόσμου” δεν μπορεί μήπως ν' αποτελέσει πλαίσιο, μέσα στο οποίο οι επαναστατικές προοπτικές θα μπορούν να συζητηθούν σαν αναγκαίες πρακτικές;
Βέβαια το ξέρω! Λείπει ο οργανωμένος εκείνος φορέας που θα εξασφαλίσει και θα διαφυλάξει όλ' αυτά. Φτου κι από την αρχή λοιπόν...
Το πνεύμα στο λόγο του Τσουκαλά -και φαίνεται όταν τον διαβάσει κανείς όλον- διακρίνεται από την αναζήτηση του “κοινωνικού υποκειμένου” που μπορεί να αντισταθεί με επιτυχία στη βαρβαρότητα του σύγχρονου καπιταλισμού. Η εκφορά του λόγου του μπορεί να προκαλεί αμφιθυμία σ' ένα μαρξιστικό ακροατήριο αλλά φαίνεται να μιλάει περισσότερο για να παρακινήσει μικροαστικά στρώματα, θιγόμενα μεσοστρώματα με δημοκρατικές ευαισθησίες, προβληματισμένους εργαζόμενους που κινδυνεύουν με απόλυση και εξαθλίωση καθώς και σε νέους, που ζητούν ένα αξιοκρατικό κοινωνικό πλαίσιο. Συνάμα φαίνεται σαν να προσπαθεί να υποδείξει -υπαινικτικά- στους μαρξιστές όχι τι να λένε μεταξύ τους αλλά προς τα που να απευθυνθούν, τι να πουν και με ποιον τρόπο... Αυτή την εντύπωση μου άφησε και, αν ισχύει όντως, είναι ενοχλητικό! Μα πού φτάσαμε τέλος πάντων, να μας λέει ο Τσουκαλάς τι να κάνουμε...
Η αλήθεια ειναι οτι δύσκολα θα μπορουσε κάποιος να διαφωνήσει στο ολον πνεύμα του σχολίου του Αερικου, (10/1 3,17 π.μ, (τι ωρα κι΄αυτή (-; ), ομως
γίνεται φανερό οτι μια αλλη επισήμανση του Τσουκαλά οτι
"ολος ο κόσμος κινείται στον αστερισμό της ανταγωνιστικότητας",
που αφορά καθαρά τον τομέα της οικονομίας που ,πως να το κάνουμε, ετσι κι΄αλλιως ειναι καθοριστικός παράγοντας, σε τελευταία ανάλυση.
Εκει λοιπόν, στον τομέα της παγκόσμιας οικονομίας του σημερινου καπιταλιστικου συστήματος, "παιζονται" και ολες οι προαναφερόμενες αξίες.
Και αν δεν δοθεί εκει η δέουσα προσοχή της "πολιτικης πρακτικης" τα αποτελέσματα δεν θα ειναι ουτε εντυπωσιακά ουτε θα αποτελέσουν "ριζική αλλαγή". Νομίζω.
υγ. και μη μου πειτε οτι θεωρειται αυτονόητο, γιατί ακριβώς στο πεδίο της οικονομίας, σε παγκόσμιο επίπεδο, εγκειται και η ολη κατάσταση που αποτυπώνεται ως "καπιταλιστική κρίση".
Φίλε Αερικέ,
Υπάρχει ένα σημείο στα λόγια τού Τσουκαλά που ίσως αποτελεί και τι κλειδί για να γίνουμε κατανοητοί. Ατυχώς, ατυχέστατα, το σημείο αυτό παρέλειψα να το υπογραμμίσω με bold (θα το κάνω τώρα, κάλλιο αργά παρά ποτέ!). Είναι το εξής:
Εάν λοιπόν σκεφτούμε ότι η μεσαία τάξη, ακόμα και αν δεν εξαφανίζεται, φθίνει (στο σύνολό της: είτε των υπαλλήλων είτε των μικροαστών είτε εκείνων που είναι μικροεπιχειρηματίες και μικροεπιτηδευματίες), τότε, επίσης, φοβούμαι, φθίνει και η εσωτερική συνοχή της θεμελιώδους αξίας που κουβαλάμε όλοι μας: της δημοκρατίας.
Τι μας λέει εδώ ο κύριος Τσουκαλάς; Μας λέει ότι χάνεται ή τείνει να χαθεί η συγκολλητική ουσία των σύγχρονων κοινωνιών τής ‘‘φιλελεύθερης’’ αστικής δημοκρατίας: τα περίφημα μεσαία στρώματα (παραδοσιακοί μικροαστοί + στρώματα της μισθωτής διανοητικής ή υπαλληλικής εργασίας —κατά Πουλαντζά). Τα οποία μεσαία στρώματα, προλεταριακά με την ευρεία έννοια, τα αναβαθμίζει και σε «μεσαία τάξη», αυτός ένας μαρξιστής!
Μα αυτό, φίλε Αερικέ, το λένε όλοι οι μη κοντόφθαλμοι αστοί! Ακριβώς γιατί αγωνιούν μη χαθεί το φύλλο συκής που συσκοτίζει τη βασική ταξική διαίρεση: κεφάλαιο/κεφαλαιοπάροικοι —κατά το δουλοπάροικοι (= εξηρτημένη εργασία).
Αυτό πρέπει να λέμε κι εμείς; Τόσα χρόνια δεν κλαίμε τη μοίρα μας, επειδή ο καπιταλισμός ενσωμάτωσε ευρύτατα τμήματα της εργατικής τάξης, εξαγοράζοντας τη συναίνεσή ενός μέρος της και τάζοντάς λαγούς με πετραχήλια στο σύνολό της; Τώρα που η πραγματικότητα αποδεικνύει ότι όντως τους παραμύθιαζε, θα το περάσουμε στο ντούκου και δεν θα αξιοποιήσουμε την ευκαιρία που ο ίδιος ο καπιταλισμός μάς προσφέρει να εξηγήσουμε πειστικά ότι δεν υπάρχουν πια τα περιθώρια για ‘‘αναδιανομές’’ και ‘‘παροχές’’ και γι’ αυτό ακριβώς το κεφάλαιο τους πετάει κλοτσηδόν έξω από τη βάρκα;
Αλλά αν το κάνουμε αυτό, που κατά την άποψή μας αυτό είναι που πρέπει να κάνουμε, καλλιεργούμε άραγε τη συναίνεση ή τον διχασμό; Νομίζουμε το δεύτερο (αυτό που στην κλισέ πολιτική ορολογία αποκαλείται «όξυνση των αντιθέσεων»).
Να λοιπόν γιατί μας έρχεται να τραβήξουμε πιστόλι κάθε φορά που ακούμε από έναν αυτοπροσδιοριζόμενο ως μαρξιστή, όπως ο Τσουκαλάς, να μιλάει για συναίνεση.
Τα λέμε
Φίλη Ένη,
Για το σχόλιο του Αερικού που σε βρίσκει σύμφωνη σε γενικές γραμμές, σε παραπέμπουμε στην απάντησή μας προς αυτόν.
Κατά τα άλλα: Ευχαριστούμε για την αφήγηση σχετικά με τα πρόσφατο παρελθόν. Επίσης και για τις βιβλιογραφικές πληροφορίες. Και μια απορία:
Γιατί δεν φανταζόσουν ποτέ ότι θα γινόσουν υποστηρίκτρια του Τσουκαλά; Επειδή ήταν σημιτικός ή επειδή δηλώνει μαρξιστής; ;-)
Τα λέμε
Φίλοι του Λεφτ
Νομίζω ότι γενικά έχετε δίκαιο σε αυτό που λέτε. Κρατώ μιαν επιφύλαξη σχετικά με το περιεχόμενο μιας μετωπικής πολιτικής κινητοποίησης στην οποία ό,τι συνιστά την εργατική τάξη στην Ελλάδα σήμερα, οφείλει να παίξει πρωταγωνιστικό και συσπειρωτικό ρόλο. Να καλέσει δηλαδή τα υπόλοιπα στρώματα του πληθυσμού πέραν των κεφαλαιοκρατών και των λακέδων τους να συναινέσουν και να συσπειρωθούν γύρω από αυτήν.
Να τα λέμε, λοιπόν :-)
Ok, φίλε Αερικέ! Φυσικά και θα τα λέμε! :-)
Τα λέμε (να! είδες; ;-) )
Δημοσίευση σχολίου